Stres to wynik rozdźwięku między potrzebami i możliwościami pracownika a wymaganiami stawianymi przez środowisko, w którym wykonywana jest praca. Chociaż należy również zauważyć, że istnieją pewne różnice indywidualne określane jako osobnicza podatność na stres (np. typ układu nerwowego, temperament).
Związany z pracą
stres stanowi jedno z najbardziej znaczących zagrożeń zawodowych w obszarze obciążenia psychicznego występującego na stanowisku pracy. Może prowadzić do chorób i urazów.
Oczekiwanie, że pracownicy sami sobie w jakiś sposób poradzą ze stresem, nie jest właściwym podejściem.
Odpowiednim jest tu identyfikacja tych czynników, które przyczyniają się do występowania na stanowisku pracy warunków stresowych (stresorów), i podjęcie działań ukierunkowanych na ich usunięcie u źródła lub zmniejszenie poziomu oddziaływania.
Należy zatem:
- monitorować środowisko pracy w celu wczesnego wykrycia oznak występowania stresu zawodowego,
- konsultować z pracownikami zagadnienia dotyczące wymagań stanowisk pracy,
- poważnie traktować skargi pracowników,
- utrzymywać atmosferę wzajemnego zaufania, aby zatrudnieni bez skrępowania mogli mówić o swoich problemach.
Często można usłyszeć od pracowników, że „stres jest faktem w życiu, a czasami nawet bywa dobry dla człowieka”. Jednak prawda jest inna. Stres nie wpływa korzystnie na pracowników, a wiele stresorów występujących na stanowiskach pracy można kontrolować.
Bycie pod presją czasem poprawia wyniki pracy, a tym samym sprzyja pracownikom. Jednak gdy wymagania i presja są nadmierne, prowadzi to do stresu. Na podstawie rozpoznanych symptomów staje się jasne, że stres to niekorzystny czynnik.
Nawet jeżeli nie można wyeliminować stresu, to możliwe jest jego znaczące ograniczenie, gdy tylko ustalone zostaną symptomy i czynniki go wywołujące.
Stres związany z pracą jest objawem problemu organizacyjnego, a nie słabości pracownika.
Oddziaływanie stresu na pracownika można rozpoznać na podstawie kilku symptomów. Należą do nich między innymi:
- zmiany w nastroju i zachowaniu objawiające się w pogarszających kontaktach z innymi ludźmi,
- łatwość irytowania się,
- brak zdecydowania,
- niewywiązywanie się z obowiązków,
- reakcje fizjologiczne organizmu, takie jak wzrost ciśnienia krwi, przyspieszone lub nieregularne bicie serca,
- napięcie mięśni, czego skutkiem może być ból karku, głowy i ramion.
Stres i czynniki go wywołujące należy uwzględnić w
ocenie ryzyka zawodowego w takim samym zakresie, jak inne zagrożenia zawodowe występujące na ocenianym stanowisku pracy.
Związana ze stresem zawodowym ocena ryzyka powinna pozwolić na udzielenie odpowiedzi na następujących pięć ważnych pytań, mianowicie:
- Jakie są źródła stresu i jaki jest jego poziom?
- W jaki sposób stres oddziałuje na zdrowie pracowników?
- Jak stres wpływa na przebieg pracy wykonywanej na stanowisku pracy?
- Jaką wiedzę mają pracownicy na temat sposobów zarządzania (radzenia sobie ze) stresem?
- Jakie dodatkowe wsparcie konieczne jest dla pracowników doświadczających stresu?
Źródłami potrzebnych do określenia stresorów w
środowisku pracy informacji – charakteryzowanym przez czynniki materialne i relacje międzyludzkie – są między innymi:
- dane techniczne o wykorzystywanych na stanowisku pracy maszynach i urządzeniach,
- otrzymane od producenta lub dostawcy procedury technologiczne i instrukcje robocze,
- wyniki pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych występujących na stanowisku pracy,
- rejestry wypadków przy pracy,
- rejestry stwierdzonych chorób zawodowych i podejrzeń o takie choroby,
- literatura naukowo-techniczna.
Przydatnych informacji mogą również dostarczyć:
- obserwacja środowiska pracy,
- obserwacja zadań wykonywanych na stanowisku pracy,
- wywiady z zainteresowanymi pracownikami,
- analiza czynników psychologicznych, społecznych i ich związków z organizacją oraz środowiskiem pracy,
- analiza organizacji działań, których celem jest zapewnienie właściwych warunków pracy.
Karolina Główczyńska-Woelke, specjalista ds. bhp i ergonomii
Zobacz także:
