Tworzenie rejestrów medycznych przez ministra zdrowia niekonstytucyjne

Sprawę konstytucyjności tworzenia przez ministra zdrowia rejestrów medycznych w drodze rozporządzenia Trybunał rozpatrywał już w lipcu. TK zajął się wówczas przepisami ustawy o systemie informacji w ochronie zdrowia. Chodziło o art. 20 ust. 1 i art. 20 ust. 1 pkt 5, które pozwalają ministrowi zdrowia określać w drodze rozporządzenia przedmiot rejestrów medycznych, a także zakres i rodzaj danych, jakie mogą być w nich przetwarzane. W lipcu Trybunał Konstytucyjny nie rozstrzygnął tej sprawy.

Wyrok zapadł 18 grudnia 2014 r. i TK stwierdził, że badane przepisy są niekonstytucyjne. Trybunał przypomniał, że zgodnie z art. 51 ust. 1 i ust. 5 Konstytucji dane o obywatelach można zbierać tylko jeżeli wynika to z przepisów ustawy. Ustawa też powinna określać zasady i tryb zbierania takich informacji. Rozporządzenia są zaś jedynie aktami wykonawczymi do ustaw. 

Badając zasadność zarzutu dotyczącego naruszenia konstytucyjnego wymagania ustawowej formy ograniczeń prawa do prywatności i autonomii informacyjnej jednostki, Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że samo przyznanie ministrowi kompetencji do tworzenia rejestrów medycznych w drodze rozporządzenia nie narusza tego wymagania. Jednak niezbędne jest, aby w ustawie wyznaczony został przedmiot rejestrów oraz aby wyraźnie zostały w niej ustalone dane, które mogłyby być gromadzone w tych rejestrach.

Ustawa w obecnym kształcie nie wyznacza przedmiotu poszczególnych rejestrów i nie precyzuje, jakich lub jakiego rodzaju zachorowań, chorób, stanu zdrowia, metod leczenia, diagnozowania, monitorowania postępów w leczeniu oraz zagrożeń związanych z występowaniem których chorób, mają one dotyczyć. Ponadto ustawa nie określa, jakie „inne dane”, o których mowa w art. 19 ust. 6 zakwestionowanej ustawy, mogą być przetwarzane w rejestrach tworzonych przez ministra.

Trybunał podkreślił, że rejestry utworzone przed ogłoszeniem tego wyroku mogą być dalej prowadzone. Jednak dopóki w ustawie nie zostanie doprecyzowany przedmiot rozporządzeń, nie będzie dopuszczalne tworzenie nowych rejestrów medycznych przez ministra w drodze rozporządzeń.

Tym samym Trybunał podzielił stanowisko RPO. Prof. Irena Lipowicz we wniosku do TK zakwestionowała uprawnienia ministra zdrowia do tworzenia nowych rejestrów medycznych.

Wątpliwości RPO podzieliła też Fundacja Panoptykon – „Ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia przewiduje utworzenie potężnego systemu, w którym znajdą się dane pacjentów dotyczące m.in. ich zdrowia, udzielanych świadczeń medycznych czy zażywanych leków. Informacje te są danymi wrażliwymi i powinny być objęte szczególną ochroną. Niestety sama ustawa jest bardzo niejasna i nie zapewnia dostatecznych gwarancji przestrzegania praw pacjentów.”