Upadłość techniczna spółki z o.o.

Członek zarządu spółki z o.o. ma obowiązek złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie najpóźniej dwóch tygodni od momentu, kiedy zobowiązania spółki przekroczą wartość jej majątku. Taki obowiązek prawny ma na celu zabezpieczenie interesów wierzycieli spółki. Jednak z punktu widzenia samej firmy to sytuacja zdecydowanie niepożądana. Jeśli wniosek o ogłoszenie upadłości zostanie złożony prawidłowo, następnym krokiem będzie przeprowadzenie postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości, które może skutkować wydaniem przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości, a następnie likwidacją firmy.

Innym scenariuszem jest poprawa sytuacji finansowej spółki w trakcie rozpatrywania sprawy przez sąd upadłościowy. Jeśli przesłanki ogłoszenia upadłości przestaną być aktualne, sąd umorzy postępowanie, co jednak może negatywnie wpłynąć na wiarygodność przedsiębiorstwa w oczach partnerów biznesowych.

Dla uniknięcia upadłości technicznej istotne jest ustalenie wysokości kapitałów własnych, w tym kapitału zakładowego spółki, na odpowiednim poziomie, który zapewnia jej możliwość zaciągania zobowiązań bez obawy o stabilność finansową. Wkłady wspólników na pokrycie kapitału zakładowego to podstawowy składnik majątku spółki, który dla jej wierzycieli stanowi gwarancję zabezpieczenia ich ewentualnych roszczeń.

Ponieważ każda firma ma inny model biznesowy i działa w innym otoczeniu gospodarczym, nie można ustalić optymalnej wysokości kapitału zakładowego, odpowiedniej dla wszystkich podmiotów. Powinien jednak być na tyle wysoki, żeby zapewnić spółce płynność finansową, m.in. również w przypadku rozliczeń na podstawie faktur z odroczonym terminem płatności, wystąpienia opóźnień w spływie należności od klientów czy niższego od zakładanego przychodu.

Ryzyko związane z koniecznością zlikwidowania spółki może rodzić u członków zarządu pokusę nieskładania w sądzie wniosku o upadłość. Mogą na przykład chcieć podjąć kroki naprawcze, zmierzające do dokapitalizowania przedsiębiorstwa, nie wnioskując przy tym o upadłość i liczyć, że sytuacja finansowa poprawi się, zanim ktokolwiek się zorientuje, iż firma znalazła się w stanie upadłości technicznej. Tego typu taktyka może jednak okazać się bardzo ryzykowna ze względu na odpowiedzialność prawną członków zarządu, w przypadku upadłości. Niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie uruchamia bowiem odpowiedzialność karną i cywilną kierownictwa firmy, w ramach której zarząd odpowiada m.in. swoim majątkiem wobec spółki i jej wierzycieli lub członkowie mogą otrzymać zakaz pełnienia funkcji w organach spółek.

Właściwy czas do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest przesłanką obiektywną, ustalaną na podstawie okoliczności faktycznych każdej sprawy. Wniosek o ogłoszenie upadłości można uznać za złożony we „właściwym czasie” tylko wtedy, jeśli nie upłynęło więcej niż dwa tygodnie od chwili, kiedy wartość zobowiązań spółki przewyższyła wartość jej majątku. Dla określenia właściwego terminu nie ma znaczenia subiektywne przekonanie członków zarządu. Kodeks spółek handlowych przewiduje domniemanie winy członka zarządu w niezgłoszeniu wniosku o upadłość we właściwym czasie ze względu na to, że powinien im być znany na bieżąco stan finansowy firmy, a co za tym idzie – możliwości zaspokojenia długów.

Jeśli chodzi o odpowiedzialność członków zarządu za brak złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w świetle prawa karnego, sankcja zależy od stopnia winy oraz rozmiaru szkody. Członkowie zarządu mogą być więc nie tylko ukarani grzywną, ale również karą ograniczenia lub nawet pozbawienia wolności. Do wystąpienia odpowiedzialności karnej wystarczy przy tym niezgłoszenie we właściwym terminie wniosku o upadłość, nawet jeśli nie powstała szkoda.

Ze względu na znaczenie praktyczne, szczególnie istotna jest odpowiedzialność cywilna członków zarządu sp. z o.o. za niezłożenie wniosku o upadłość na gruncie Kodeksu spółek handlowych. Swoich roszczeń może dochodzić zarówno sama spółka, jak i jej wierzyciele.

Przed tymi ostatnimi członkowie zarządu sp. z o.o. odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania, jeżeli zaspokojenie ich roszczeń z majątku spółki okaże się bezskuteczne. Uwolnienie się od tej odpowiedzialności wymaga wykazania, że wniosek o ogłoszenie upadłości został zgłoszony we właściwym czasie lub zostało wszczęte postępowanie układowe, lub też niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nie nastąpiło z winy konkretnego członka zarządu, bądź pomimo zaniechania działania wierzyciel nie poniósł szkody. Ciężar przeprowadzenia takiego dowodu obarcza członka zarządu, a wykazanie zaistnienia okoliczności zwalniających go od odpowiedzialności w praktyce bywa niezwykle trudne.

Do zaistnienia odpowiedzialności cywilnej członków zarządu sp. z o.o. wobec samej spółki, zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, konieczne jest wykazanie przez spółkę szkody, natomiast na członkach zarządu spoczywa wykazanie braku winy.

W praktyce najbardziej dokuczliwy może okazać się zakaz piastowania przez członka zarządu wszelkich funkcji w organach spółek, fundacji i stowarzyszeń, jak również prowadzenia działalności na własny rachunek. Jeśli wina za niezłożenie wniosku o upadłość leży po stronie członka zarządu, sąd upadłościowy może nałożyć na niego te sankcje na czas od trzech do dziesięciu lat.