Mimo że pojęcie „wrogich przejęć” kojarzyć się może głównie z rynkiem giełdowym, to również spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są narażone na tego typu praktyki rynkowe ze strony konkurencji. Istnieje jednak kilka mechanizmów prawnych pozwalających wspólnikom zminimalizować ryzyko utraty kontroli nad firmą.
Zjawisko wrogiego przejęcia spółki z o.o. polega, na utracie kontroli nad spółką na skutek przejęcia jej udziałów przez osoby trzecie, często bez wiedzy, a nawet wbrew woli organów przejmowanej firmy. Przejęcie kontroli nad nią może nastąpić jednorazowo, ale może też być efektem dłuższego działania polegającego na stopniowym nabywaniu udziałów od dotychczasowych wspólników spółki. Jak można się obronić przed wrogim przejęciem? Najskuteczniejsza wydaje się prewencja.
Ograniczenia w zbywaniu udziałów
Obrót udziałami jest z zasady swobodny, a przecież dla wspólników spółki
z o.o. bardzo często istotne jest, kto posiada jej udziały i jaką
liczbą udziałów dysponuje. Przekłada się to bowiem na liczbę głosów na
zgromadzeniu wspólników, gdzie podejmowane są ważne dla spółki decyzje.
Dlatego jedną z możliwych form zabezpieczenia spółki z o.o. przed jej
wrogim przejęciem jest zamieszczenie wśród postanowień umowy spółki zapisów ograniczających zbywalność udziałów.
Zgodnie z art. 182 § 1 ustawy – Kodeks spółek handlowych zbycie
udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie
udziału można w umowie spółki uzależnić od zgody spółki albo w inny
sposób ograniczyć. Ograniczenia te mogą mieć różnorodną postać,
sprowadzają się często do zastrzeżenia prawa pierwszeństwa nabycia
udziałów na rzecz dotychczasowych wspólników lub pierwokupu, mogą
również polegać na czasowym ograniczeniu zbywania udziałów np. przez
trzy lata od rejestracji spółki. Maksymalnym okresem ograniczenia jest 5
lat.
Zgoda spółki
Zgoda spółki na rozporządzenie udziałem jest wyrażana w trybie określonym przepisami art. 182 § 3–5 ksh, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Jeśli więc umowa spółki jedynie uzależnia zbycie udziałów od zgody spółki, milczy natomiast w zakresie sposobu, w jakim powinna taka zgoda być udzielona, zastosowanie będą mieć przepisy art. 182 § 3–5 ksh.
W razie braku porozumienia cenę nabycia i termin jej zapłaty ustala sąd na wniosek wspólnika lub spółki, po zasięgnięciu, w miarę potrzeby, opinii biegłego. Jeżeli wskazany nabywca nie zapłaci wspólnikowi ustalonej ceny, ten będzie mógł swobodnie dysponować udziałami.
Pierwszeństwo nabycia udziałów i pierwokup
Standardowym ograniczeniem zbywania udziałów w umowie spółki z o.o. są dwie instytucje:
-
pierwszeństwo w nabyciu udziałów przez pozostałych wspólników – oznacza, że w przypadku zbywania udziałów pozostałym wspólnikom służy pierwszeństwo w ich nabyciu, a więc to im należy najpierw złożyć ofertę nabycia udziałów,
-
prawo pierwokupu (art. 596–602 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny) – w tym przypadku, aby sprzedać udziały osobie innej niż uprawiony wspólnik, najpierw trzeba zawrzeć z osobą trzecią warunkową umowę sprzedaży udziałów, a następnie zaoferować uprawionemu wspólnikowi zakup udziałów na takich samych warunkach, jakie wynikają z umowy warunkowej zawartej z osobą trzecią, zakreślając wspólnikowi stosowny termin na skorzystanie z prawa pierwokupu.
Podstawa prawna: ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2000 r. nr 94, poz. 1037 z późn. zm.), ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).
Przemysław Mańko, radca prawny
Zobacz także: