W bardzo wielu zakładach zdarza się, że pracownicy zostają dłużej, wykonując pracę po godzinach harmonogramowych, w jakich powinni normalnie pracować. Tylko w niektórych przypadkach takie nadprogramowe przebywanie w pracy należy uznać za godziny nadliczbowe.
Praca w godzinach nadliczbowych może być wykonywana w razie:
- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
- szczególnych potrzeb pracodawcy.
Fakt, że istnieje jedna z ww. okoliczności, stwierdza pracodawca i to od jego decyzji zależy, czy pracownicy będą wykonywać pracę po godzinach, czy też nie. Praca w godzinach nadliczbowych wykonywana jest bowiem co do zasady tylko na polecenie pracodawcy (z wyjątkiem przypadków opisanych poniżej).
Przepisy nie precyzują, w jakiej formie należy wydać polecenie pracy w nadgodzinach. Może być więc wydane przez każde zachowanie pracodawcy, które w sposób dostateczny ujawnia jego wolę. Chodzi tu przede wszystkim o polecenie ustne lub pisemne.
Polecenie pracy w godzinach nadliczbowych może być również wydane w sposób dorozumiany. Wystarczy bowiem, że pracodawca nie sprzeciwi się i milcząco aprobuje fakt, że pracownik wykonuje pracę po godzinach.
Przykład:
Pracownik pracuje w systemie równoważnym, z wydłużeniem czasu pracy do 12 godzin. Z uwagi na zbyt dużą liczbę obowiązków zostaje nieraz po godzinach i pracuje po 13 godzin. Pracodawca widzi to i nie reaguje. W takiej sytuacji nadgodziny powstaną niezależnie od tego, czy taka dodatkowa praca jest dla pracodawcy niezbędna, czy też nie.
Nadgodziny mogą jednak powstać – mimo braku świadomości pracodawcy - w sytuacji, gdy pracownik sam podejmuje decyzję o pracy w nadgodzinach, gdyż:
- wymaga tego ważny interes pracodawcy lub
- konieczność pracy po godzinach wynika z potrzeby wykonania określonych zadań, których pracownik w sposób realny nie mógł wykonać w ustawowym czasie pracy.
W tych przypadkach należy uznać, że mimo braku wyraźnej wiedzy i zgody pracodawcy na pracę po godzinach, nadgodziny powstały.
Natomiast jeśli pracownik bez wiedzy pracodawcy i bez obiektywnej potrzeby ze strony pracodawcy wykonuje pracę po godzinach harmonogramowych, wymiarze czasu pracy, nadgodziny nie powstają.
Podstawa prawna:
- art. 129, art. 151 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94, ze zm.).
Szymon Sokolik
Zobacz także:
