Zgodnie definicją wskazaną w art. 22 Kodeksu pracy, przez nawiązanie stosunku pracy:
- pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a
- pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
A zatem do cech charakterystycznych stosunku pracy należy zaliczyć:
- bezwzględny obowiązek osobistego świadczenia pracy przez pracownika,
- wykonywanie pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, pod kierownictwem pracodawcy, na jego ryzyko, za wynagrodzeniem.
Zatrudnienie na wskazanych wcześniej warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (art. 22 § 1[1] Kodeksu pracy).
Natomiast przeciwko możliwości uznania umowy o współpracy z samozatrudnionym za umowę o pracę przemawiają m. in.:
okoliczność, że stosunek prawny zawiera elementy obce stosunkowi pracy, jak na przykład konieczność "odpracowania" urlopu (wyrok Sądu Najwyższego z 12 stycznia 1999 r., I PKN 535/98, OSNP 200/5/175),
brak bezwzględnego obowiązku osobistego świadczenia pracy (wyrok SN z 28 października 1998 r., I PKN 416/98, OSNP 1999/24/775),
wykonywanie w sklepie pracy sprzedawcy "na wezwanie" pracodawcy w celu zastępstwa pracowników nieobecnych w pracy z powodu urlopu lub choroby, bez ustalenia warunków zatrudnienia (wyrok SN z 28 czerwca 2001 r., PKN 498/00, OSNP 2003/9/222),
brak obowiązku wykonywania poleceń (wyrok Sądu Najwyższego z 11 kwietnia 1997 r., I PKN 89/97, OSNP 1998/2/35).