Rola geodety w sprawach o ustanowienie służebności przesyłu

Kategoria: Prawo budowlane
Data: 05-04-2019 r.

Ustanawianie prawa służebności przesyłu jest czynnością o charakterze interdyscyplinarnym. O przestrzennym zakresie tego prawa oraz jego skutkach ekonomicznych decydują bowiem eksperci różnych specjalizacji. Przedsiębiorstwo przesyłowe, będące właścicielem infrastruktury technicznej, określa szerokość pasa służebności przesyłu. Z kolei wartość rynkową prawa służebności ustala rzeczoznawca majątkowy. Dowiedz się, jakie zadania w procesie ustanawiania służebności przesyłu ciążą na godecie.

Czym jest służebność przesyłu

Służebność przesyłu jest ograniczonym prawem rzeczowym, które dotyczy planowanego lub bieżącego korzystania z cudzego mienia na uzgodnionych warunkach. Istotą tego prawa jest obciążenie nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należące do części składowych nieruchomości, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń. Służebność przesyłu jest służebnością czynną, tzn. upoważnia przedsiębiorstwo do podejmowania określonych działań na nieruchomości obciążonej w celu utrzymania we właściwym stanie urządzeń technicznych. Stanowi ona swoistą odmianę służebności gruntowej, co zaakcentował ustawodawca, odsyłając w art. 3054 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.; dalej: kc) służebność przesyłu do reżimu prawnego służebności gruntowych.

 

Ustanowienie służebności przesyłu może nastąpić w trybie cywilnoprawnym lub sądowym. W pierwszym przypadku forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia (art. 245 § 2 kc), natomiast oświadczenie woli przedsiębiorcy przesyłowego nie wymaga formy szczególnej (art. 60 kc). Jeśli strony nie dojdą do porozumienia, wówczas zgodnie z art. 3052 § 1 kc, jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem. Z kolei § 2 omawianego przepisu stanowi, że jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.

Co należy podkreślić, do ustanowienia służebności przesyłu w trybie sądowym stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące ustanowienia służebności drogi koniecznej.

Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad (dalej: GDDKiA), jako centralny organ administracji rządowej właściwy w sprawach dróg krajowych, bardzo często zawiera z gestorami sieci elektroenergetycznych porozumienia o udostępnienie danej linii, kolidującej z projektowaną inwestycją drogową, celem jej przebudowy. W szczególnych przypadkach konsekwencją zmiany przebiegu trasy linii może być konieczność ustanowienia na rzecz gestora sieci służebności przesyłu.

Przykładowe zapisy aktu notarialnego

„Pan ..... oświadcza, że na działce nr ….. objętej księgą wieczystą nr ….. , bliżej opisanej w § 2 niniejszego aktu, położonej w miejscowości ..... w gminie ..... stosownie do treści art. 3051 Kodeksu cywilnego, ustanawia odpłatną za niżej wskazanym jednorazowym wynagrodzeniem, na czas nieokreślony na rzecz przedsiębiorcy pod firmą ..... oraz jej następców prawnych, służebność przesyłu, ograniczając zakres jej wykonania do części opisanej wyżej działki o numerze …., stanowiącej obszar gruntu o łącznej powierzchni 6236 m2 (sześć tysięcy dwieście trzydzieści sześć metrów kwadratowych), polegającą na: - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

a) eksploatacji wybudowanej Linii na działce o numerze ewidencyjnym …., położonej w obrębie ....., w gminie ....., w tym prawie swobodnego dostępu, wejścia, przechodu i dojazdu (w tym także sprzętem ciężkim) osób reprezentujących lub upoważnionych przez ..... do urządzeń oraz innych naziemnych i napowietrznych elementów napowietrznej dwutorowej linii elektroenergetycznej ….. w celu wykonywania prac budowlano - montażowych, eksploatacyjnych, w tym czynności związanych z konserwacją, remontem, modernizacją, przebudową, rozbudową, odbudową sieci elektroenergetycznych, przeglądem, kontrolą, usuwaniem awarii, w tym dokonania wymiany słupa (ów) lub innych elementów Linii, oraz ewentualną likwidacją i demontażem Linii, a także w razie konieczności dokonania stosownej wycinki drzew i krzewów, zagrażających bezpiecznej pracy Linii,----------------------------------- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

b) ograniczeniu sposobu korzystania z nieruchomości na obszarze gruntu o łącznej powierzchni 6236 m2, stanowiącego części działki o numerze ewidencyjnym ….. (położonej w obrębie ….., w gminie …..), i który położony jest w pasie technologicznym Linii o szerokości 70 (siedemdziesiąt) metrów (tj. po 35 metrów (trzydzieści pięć metrów) od osi Linii w każdą stronę), oraz z wyłączeniem obszaru gruntu o szerokości 30 (trzydzieści) metrów (tj. po 15 (piętnaście) metrów od osi Linii w każdą stronę), na którym ustanowione jest ograniczenie w sposobie korzystania z nieruchomości na podstawie decyzji Wojewody Wielkopolskiego nr ….. z dnia ….. roku (znak: …..) o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej oraz decyzji Wojewody Wielkopolskiego z dnia ….. (znak …..) o zmianie decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, przywołanych w § 1 niniejszego aktu notarialnego, w którym nie będzie podejmowana działalność mogąca mieć negatywny wpływ na trwałość i prawidłową eksploatację napowietrznej dwutorowej linii ….., w tym zakazie wznoszenia w tym obszarze budynków mieszkalnych oraz innych budynków przeznaczonych na stały pobyt ludzi, a także korzystania z nieruchomości obciążonej w sposób zgodny z aktualnie obowiązującymi przepisami dotyczącymi linii elektroenergetycznej, ochrony zdrowia i życia.----------------------------------------------------- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

Przebieg Linii wraz z graficznym oznaczeniem: pasa technologicznego Linii oraz jego szerokości, obszaru gruntu służebności przesyłu ustanawianej niniejszym aktem, pasa gruntu ustanowionych ograniczeń w sposobie korzystania z nieruchomości na podstawie decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, przywołanej w § 1 niniejszego aktu, przedstawia mapa sytuacyjna, stanowiąca załącznik do niniejszego aktu notarialnego

Rola geodety

To do geodety należy sporządzenie załącznika graficznego do aktu notarialnego, tj. mapy przedstawiającej zakres przestrzenny ustanawianej służebności przesyłu, przy czym nie ma regulacji prawnej, która stanowiłaby, jakie elementy miałaby taka mapa zawierać. Treść zawieranej umowy oraz istotnych załączników ustalają strony (gestor sieci oraz właściciel nieruchomości lub użytkownik wieczysty) i to przede wszystkim od ich stanowiska zależy, czy sporządzona w tym celu przez geodetę mapa zostanie zaakceptowana i przyjęta. Niezwykle ważne jest też precyzyjne określenie powierzchni pasa służebności przesyłu (metodą analityczną ze współrzędnych), gdyż to powierzchnia jest najważniejszym czynnikiem służącym do określenia przysługującemu właścicielowi nieruchomości wynagrodzenia. Mapy do oświadczeń o ustanowieniu służebności przesyłu mogą być sporządzane na podkładzie mapy z projektem budowlanym wykonanej także w środowisku CAD, bądź też na podkładzie mapy zasadniczej pozyskanej z PODGiK.

W praktyce to nie rodzaj podkładu ma znaczenie ale sama treść mapy, która powinna być uzgodniona z gestorem sieci.

Zdjęcia w załączeniu

foto mapa 1, foto mapa 2, foto mapa 3

Podpis: Przykładowe mapy do ustanowienia służebności przesyłu w trybie cywilnoprawnym.

Źródło: Opracowanie własne – archiwum autora.

Sporządzając mapy do służebności przesyłu warto zapoznać się z dotyczącym tego zagadnienia orzecznictwem sądowym, które stanowić może cenną wskazówkę jak prawidłowo opracować materiał kartograficzny.


„Nie ulega wątpliwości, że na mapie wskazać należy usytuowanie na nieruchomości obciążonej infrastruktury przesyłowej, a więc słupy, stacje transformatorowe, o ile takie istnieją oraz inne urządzenia, a także oznaczyć należy przebieg linii napowietrznych. W tym więc zakresie stanowisko skarżącego należy podzielić. Nie można jednak zaakceptować jego twierdzenia, że takie oznaczenie usytuowania poszczególnych elementów infrastruktury przesyłowej jest wystarczające. Wykonywanie służebności przesyłu wiąże się z założeniem i utrzymywaniem urządzeń przesyłowych w zdatności do użytku, a ich usytuowanie na powierzchni gruntu, pod powierzchnią i nad gruntem w sposób nieunikniony wiąże się z potrzebą wkroczenia na ten grunt, chociażby potrzeba taka występowała sporadycznie. Przestrzeń zatem w jakiej przedsiębiorca przesyłowy może poruszać się realizując przysługującą służebność musi być oznaczona, przy tym jest to też przestrzeń, w której właściciel nieruchomości obciążonej nie może podejmować działań, które przedsiębiorcy przesyłowemu utrudniłyby lub uniemożliwiłyby wykonywanie służebności. Tak więc przestrzeń, o której tu mowa, jej rozmiar, wielkość, są determinowane przez treść służebności i niewątpliwie przestrzeń ta to nie li tylko, jak twierdzi skarżący, przestrzeń (nad gruntem) zajęta przez przewody przesyłowe. Potrzeba oznaczenia obszaru w jakim po nieruchomości obciążonej poruszać się może przedsiębiorca przesyłowy wykonując służebność leży nie tylko w jego interesie, ale i w interesie właściciela nieruchomości obciążonej, który w ten sposób uzyskuje wiedzę o przestrzennym zakresie uprawnień przedsiębiorcy i o takim zakresie jego własnych właścicielskich uprawnień”.

Postanowienie SN z 11 czerwca 2015 roku (V CSK 468/14)

„(…) Formalizm prawa rzeczowego, ingerencja w konstytucyjnie chronione prawo własności wymagają nie tylko legalnego wkroczenia osób trzecich w sferę prawnie chronioną, ale i wyznaczenia zakresu przedmiotowego oraz terytorialnego jego ograniczeń, wynikających z ustanowienia służebności przesyłu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2008 r., II CSK 627/07, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 1996 r., I CKN 1/96). Argumentem za tym przemawiającym jest czynny charakter służebności przesyłu, jej podobieństwo do służebności gruntowej, dodatkowo podkreślone odwołaniem z art. 3054 KC, możliwość ujawnienia powstałego ograniczonego prawa rzeczowego w księdze wieczystej, pewność stosunków prawnych i bezpieczeństwo obrotu. Opowiedzieć się zatem należy za celowością oznaczenia umiejscowienia urządzeń przesyłowych oraz terenu, na którym ma być realizowana związana z nimi służebność przesyłu na mapie, sporządzonej według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych bądź wspólnej dla całej (części) linii przesyłowej bądź jednostkowej obejmującej daną nieruchomość”.

Postanowienie SN z 18 kwietnia 2012 roku (V CSK 19/11)

Nie sposób nie zgodzić się z zacytowanymi wywodami Sądu Najwyższego. Należy przy tym podkreślić, że przytoczona w orzeczeniu pod sygnaturą V CSK 19/11 reguła mówiąca o mapach sporządzonych według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych nie dotyczy trybu cywilnoprawnego ustanawiania służebności przesyłu.

Podstawa prawna:

  • Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.),

  • Ustawa z dnia 17 listopada 1964 roku Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.).

Michał Krzyżański

mgr inż. geodeta, Kierownik Zespołu w Wydziale Nieruchomości Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Poznaniu

 

 

Zaloguj się, aby dodać komentarz

Nie masz konta? Zarejestruj się »

Zobacz także

Prowadzenie książki obiektu budowlanego

pobierz

Badanie stanu prawnego nieruchomości

pobierz

Niedozwolone klauzule w umowie pośrednictwa

pobierz

Ustanawianie urządzeń przesyłowych na gruntach

pobierz

Polecane artykuły

Array ( [docId] => 41039 )
Array ( [docId] => 41039 )