Tylko nieliczne odstępstwa od zakazów w stosunku do gatunków objętych ochroną ścisłą będą obecnie wydawane przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska:
- umyślne niszczenie i wwożenie z zagranicy lub wywożenie poza granicę państwa okazów gatunków roślin i grzybów,
- w przypadku zwierząt umyślne zabijanie, umyślne niszczenie jaj, postaci młodocianych lub form rozwojowych,
- wwożenie z zagranicy lub wywożenie poza granicę państwa okazów gatunków oraz umyślne wprowadzanie do środowiska przyrodniczego.
W stosunku do gatunków objętych ochroną częściową będzie on wydawał zezwolenia, nie tak jak dotychczas, kiedy wykraczają one poza obszar nie jednego województwa, ale dwóch.
Nowością jest wprowadzenie do ustawy zakazów mających szczególne znaczenie w ochronie ptaków, zwłaszcza gatunków gnieżdżących się i zimujących w miastach, w tym w dużej mierze tych gniazdujących w budynkach. Są to zakazy: umyślnego uniemożliwiania dostępu do schronień oraz umyślnego płoszenia lub niepokojenia w miejscach noclegu, w okresie lęgowym w miejscach rozrodu lub wychowu młodych, a także w miejscach żerowania zgrupowań ptaków migrujących lub zimujących. Zastrzeżeniem jest to, że zezwolenie dotyczące ostatniego z cytowanych zakazów może być wydane w stosunku do gatunków ptaków w przypadku braku rozwiązań alternatywnych, jeżeli czynności te nie są szkodliwe dla zachowania we właściwym stanie ochrony ich dziko występujących populacji.
Zdefiniowano także pojęcie gatunku dziko występującego. Obecnie, w odniesieniu do okazów gatunków objętych ochroną gatunkową, innych niż dziko występujące, zakres zakazów będzie mógł być zawężony.
Propozycje odstępstw od zakazów
Pojawiły się także nowe propozycje odstępstw od zakazów. Zwraca uwagę derogacja dotycząca zapobiegania poważnym szkodom w odniesieniu do upraw rolnych, inwentarza żywego, lasów, rybostanu, wody lub innych rodzajów mienia. Zawęża to dotychczas stosowane, szeroko rozumiane pojęcie gospodarstwa rolnego, leśnego lub rybackiego. Jednakże w przypadku gatunków ptaków zapobieganie poważnym szkodom będzie odnosić się tylko do zbóż, inwentarza żywego, lasów, rybostanu lub wody.
Niezwykle ważne i trudne w prawidłowym monitorowaniu skutków będą odstępstwa od zakazów obowiązujących w stosunku do gatunków objętych ochroną częściową (bobra europejskiego, kormorana czarnego oraz czapli siwej). Wydawane będą na czas określony, nie dłuższy niż 5 lat, przez regionalnych dyrektorów ochrony środowiska.
Przy obecnie szybko zachodzących przemianach w przyrodzie ich wydanie powinno zostać dokładnie przeanalizowane przez zainteresowane grupy, w tym w szczególności naukowców. Niewłaściwe zbadanie sytuacji danego gatunku może spowodować poważne zagrożenie w ciągłości jego lokalnych populacji i spadek różnorodności biologicznej.
Nowe rozporządzenia
Rozszerzenie i uszczegółowienie listy zakazów to nie wszystkie
zmiany, jakie dotyczą ochrony gatunkowej. Kolejną zmianą mają być nowe
akty wykonawcze do ustawy, tj. rozporządzenia w sprawie ochrony
gatunkowej zwierząt, roślin i grzybów. Daje to szansę na poprawę statusu
ochronnego niektórych gatunków.
Dotyczy to np. gawrona, który w
ostatnim dziesięcioleciu wykazuje bardzo silny spadek liczebności na
terenie całego kraju. Obecnie gatunek ten jest objęty ochroną częściową.
Natomiast wykazany silny spadkowy trend jego populacji oraz zjawisko
zanikania kolonii zlokalizowanych na obszarach wiejskich i wnikania do
miast sprawia, że gatunek ten może podlegać negatywnym oddziaływaniom ze
strony człowieka.
Według kryteriów IUCN (International Union for
Conservation of Nature – Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody) gatunek
ten posiada status VU (vulnerable– gatunek narażony, który może wymrzeć
stosunkowo niedługo, choć nie tak szybko, jak zagrożony). Poza tym nowe
rozporządzenia dadzą szansę na zmianę lub rozszerzenie listy gatunków
objętych ochroną strefową.
Podstawa prawna:
- Ustawa z 13 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 985).
- Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2009 r. nr 151, poz. 1220 z późn. zm.).
Adam Zbyryt
Zobacz także:
