Komu możesz udzielać informacji o pacjencie

Ustawodawca przewidział, że w takich sytuacjach prawo do informacji przysługuje nie tylko podmiotom wskazanym przez pacjenta, ale także wymienionym w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta „osobom bliskim”. Dotyczy to sytuacji, gdy pacjent nie ukończył 16 lat lub jest nieprzytomny bądź niezdolny do zrozumienia znaczenia informacji. Osobą bliską według tej ustawy jest: osoba małżonka, krewnego lub powinowatego do drugiego stopnia w linii prostej, przedstawiciela ustawowego, osoba pozostająca we wspólnym pożyciu lub wskazana przez pacjenta. Tylko taka osoba ma wyjątkowo bez zgody pacjenta możliwość otrzymania informacji o stanie jego zdrowia. Zakłada się bowiem, że większość chorych chciałaby, aby rodzina miała w takim przypadku dostęp do danych o ich stanie zdrowia, co pozwala niekiedy na prawidłową współpracę z personelem medycznym.

Gdy pacjent wcześniej upoważnił osobę do uzyskania informacji o stanie jego zdrowia, to wyjątek ten nie będzie brany pod uwagę. Wówczas jedyną osobą uprawnioną do uzyskania informacji na temat zdrowia pacjenta będzie osoba przez niego wcześniej wskazana, a nie osoba bliska.

Jeżeli pacjent nie postanowi inaczej, zgoda na udzielanie informacji jest ważna bezterminowo, tj. do odwołania. W czerwcu 2016 roku przyjęto zmiany w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, które zwalniają lekarza z zachowania tajemnicy lekarskiej po śmierci pacjenta i pozwalają na dostęp do dokumentacji medycznej osobie bliskiej na jej wniosek nawet, gdy pacjent za życia się temu sprzeciwił. Zmieniono też Kodeks postępowania karnego, który odmiennie od dotychczasowych ustaleń pozwala na jawność rozprawy przed sądem w sprawach dotyczących chorego po zwolnieniu lekarza z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej.

Udzielanie informacji o stanie zdrowia pacjenta pozostającego w szpitalu budzi wiele kontrowersji z punktu widzenia obowiązujących regulacji prawnych w kontekście ich praktycznego zastosowania. Dodatkowo regulacje te bardzo szybko się zmieniają. Nowelizacja ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z 23 marca 2017 r. wzmacnia prawa pacjenta oraz zapewnia ochronę danych osobowych i informacji o stanie jego zdrowia zawartych w dokumentacji medycznej, a także określą zasady dostępu do takiej dokumentacji. I tak, po śmierci pacjenta dokumentacja medyczna będzie udostępniania osobie przez niego upoważnionej za życia lub osobie, która w chwili zgonu pacjenta była jego przedstawicielem ustawowym (w sposób wskazany przez tę osobę). Jest to doprecyzowanie przepisów, na podstawie których obecnie zezwala się na wgląd do dokumentacji medycznej zmarłego, ale już wydanie jej kopii jest przedmiotem wątpliwości.

W nowelizacji rozszerzono katalog osób, którym podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych udostępnia dokumentację medyczną. Pacjent będzie mógł uzyskać informację o stanie swojego zdrowia, proponowanych metodach diagnostycznych i leczniczych, wynikach leczenia oraz rokowaniach – nie tylko od lekarza, ale także od innych osób wykonujących zawód medyczny. Chodzi o osoby upoważnione przez podmiot tworzący placówkę medyczną, członków zespołów kontroli zakażeń szpitalnych oraz osoby wykonujące zawód medyczny inne niż lekarze, pielęgniarki i położne w związku z procedurą uzyskiwania certyfikatów jakości, czyli np. fizjoterapeuci, diagności laboratoryjni, ratownicy medyczni.

Oryginał dokumentacji medycznej będzie wydawany tylko na żądanie organów władzy publicznej i sądów oraz gdy sporządzenie kopii mogłoby spowodować opóźnienie w udzieleniu świadczenia zdrowotnego, co zagrażałoby życiu lub zdrowiu pacjenta. Wypożyczający oryginał, poza potwierdzeniem odbioru, będzie zobowiązywany do jego zwrotu niezwłocznie po wykorzystaniu. Również zdjęcia RTG wykonane na kliszy będą udostępnianie za potwierdzeniem odbioru i mają być zwrócone po wykorzystaniu.

Papierowa dokumentacja medyczna będzie udostępniana do wglądu w miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych. Elektroniczna dokumentacja medyczna ma być udostępniana za pośrednictwem komunikacji elektronicznej lub na informatycznym nośniku danych.

W przypadku śmierci osoby wykonującej praktykę medyczną podmiotem zobowiązanym do zabezpieczenia dokumentacji medycznej będzie okręgowa izba lekarska lub okręgowa izba pielęgniarek i położnych. W przypadku zakończenia działalności leczniczej przez podmiot leczniczy (np. z powodu likwidacji placówki), jego dokumentację medyczną przejmie podmiot leczniczy, który przejął jego zadania.

Dorosły, przytomny pacjent, którego zdolność do rozumienia informacji i ich przekazywania nie jest zaburzona, musi wyrazić zgodę na informowanie innych osób o jego stanie zdrowia. Może też z takiego prawa nie skorzystać. Jeśli pacjent jest małoletni, nieprzytomny lub niezdolny do zrozumienia informacji, o stanie jego zdrowia lekarz poinformuje osoby bliskie. Są to jedyne przypadki, w których lekarz udzieli informacji o stanie zdrowia osobie postronnej bez uzyskania wyraźnej zgody pacjenta.

Oznacza to, że lekarz nie ma obowiązku, a nawet ma zakaz udzielenia informacji nawet osobie najbliższej, w tym rodzinie, jeśli dorosły pacjent nie wyrazi na to jednoznacznej zgody. Szpital czy przychodnia ma obowiązek przed rozpoczęciem leczenia ambulatoryjnego lub hospitalizacji spytać pacjenta, czy upoważnia jakieś osoby do pozyskiwania informacji na swój temat.