Zwolnienie z tajemnicy lekarskiej – obowiązki lekarza po zmianie przepisów w 2016 roku

Dotychczas obowiązek zachowania tajemnicy lekarskiej wiązał lekarza również po śmierci pacjenta. Po wejściu w życie nowych przepisów lekarz jest zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy po śmierci pacjenta, gdy na jej ujawnienie zgodzi się osoba bliska zmarłego pacjenta.

Pamiętajmy jednak, że inna osoba bliska (tzn. osoba, która nie wyrażała zgody na ujawnienie informacji objętych tajemnicą) może sprzeciwić się ujawnieniu tajemnicy. W takiej sytuacji zwolnienie nie będzie działało i lekarz ponownie będzie związany tajemnicą.

Pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy, a po śmierci pacjenta jego osoba bliska, mogą określić zakres informacji, które może ujawnić lekarz zwolniony z tajemnicy.

Jeśli chodzi o definicję osoby bliskiej, ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty odsyła do ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (dalej u.p.p.). Zgodnie z nią przez osobę bliską pacjentowi rozumie się:

• jego małżonka, krewnego lub powinowatego do drugiego stopnia w linii prostej,
• przedstawiciela ustawowego,
• osobę pozostającą we wspólnym pożyciu,
• inną dowolną osobę wskazaną przez pacjenta jako osobę mu bliską

(art. 3 ust. 1 pkt 2 u.p.p.).

Krąg osób, które mogą wyrazić zgodę na ujawnienie przez lekarza informacji objętych tajemnicą lekarską bądź wyrazić sprzeciw dotyczący takiego ujawnienia, jest dosyć szeroki. Ustawodawca nie określa jednak, w jakiej formie i w jakich okolicznościach osoby bliskie mogą zgłosić sprzeciw oraz jakie obowiązki w tym zakresie ciążą na lekarzach (np. obowiązek zapytania wszystkich osób bliskich dla pacjenta, czy nie wyrażają sprzeciwu).

Osoby bliskie dla pacjenta będą mogły wyrazić zgodę na zwolnienie z tajemnicy lekarskiej podczas postępowania karnego. Oznacza to, że nie będzie już konieczne uzyskiwanie przez organy ścigania uprzedniej zgody sądu na zwolnienie z tajemnicy lekarza przesłuchiwanego w charakterze świadka.

Analogiczne pozostają regulacje, które nakładają na osoby wykonujące zawód medyczny – m.in. lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarki, położne, ratowników medycznych – obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z pacjentem o jego stanie zdrowia (art. 14 u.p.p.). Przepis ten ulega identycznej zmianie, jaka następuje w przypadku przepisu u.z.l. Osoby, które wykonują zawód medyczny, pozostają związane tajemnicą również po śmierci pacjenta, chyba że zgodę na ujawnienie tajemnicy wyrazi osoba bliska. Przy czym inna osoba bliska będzie miała prawo wyrazić sprzeciw co do ujawnienia informacji objętych tajemnicą.

Podstawowym założeniem, które przyświecało projektodawcy przy wprowadzaniu zmian, było zwiększenie przejrzystości postępowania karnego, zwłaszcza w sprawach dotyczących błędów medycznych.

W uzasadnieniu czytamy, że zakres tajemnicy lekarskiej w dotychczasowym stanie prawnym był ujęty zbyt szeroko. Konsekwencją tego było uniemożliwienie osobom najbliższym zmarłego pacjenta skutecznego dochodzenia roszczeń lub odpowiedzialności wobec osób, które mogły przyczynić się do jego śmierci.

Projektodawca zwraca również uwagę, że lekarze i placówki medyczne mogą potencjalnie wykorzystywać tajemnicę lekarską do ukrywania błędów medycznych w leczeniu. A jest to niezgodne z interesem pacjenta .

Wprowadzenie nowych przepisów umożliwia osobom najbliższym poznanie całokształtu okoliczności związanych ze stanem zdrowia pacjenta. Może to poprzedzać decyzję o złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.