Jeżeli uczeń klasy trzeciej gimnazjum opuści egzamin gimnazjalny w danym roku, musi powtórzyć ostatnią klasę gimnazjum i przystąpić do niego w roku następnym. Wyjątki stanowią uczniowie:
- z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym, którzy nie przystępują do egzaminu − § 38 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (dalej jako rozporządzenie);
- ze sprzężonymi niepełnosprawnościami mający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, którzy z powodu swojej niepełnosprawności nie potrafią samodzielnie czytać lub pisać, są zwolnieni z części trzeciej egzaminu gimnazjalnego (§ 38 ust. 2 rozporządzenia).
Egzaminu gimnazjalnego nie można nie zdać, a uzyskana liczba punktów nie ma wpływu na ukończenie szkoły. Wynik jest jednak brany pod uwagę przez szkoły ponadgimnazjalne podczas rekrutacji uczniów do klas pierwszych.
Egzamin gimnazjalny złożony jest z trzech części:
- humanistycznej,
- matematyczno-przyrodniczej,
- języka obcego.
Każda jest przeprowadzana innego dnia. Część pierwsza i druga trwają po 150 minut. Część trzecia egzaminu gimnazjalnego jest zdawana na poziomie podstawowym i rozszerzonym. Oba trwają po 60 minut. Część trzecia egzaminu gimnazjalnego na poziomie podstawowym jest obowiązkowa dla wszystkich uczniów. Do egzaminu z języka na poziomie rozszerzonym zobowiązani są przystąpić uczniowie, którzy w gimnazjum kontynuowali naukę języka obcego nowożytnego na podbudowie wymagań dla II etapu edukacyjnego.
