Dyrektor szkoły decyduje o kryteriach do zwolnienia nauczycieli

Przepisy nie dają dyrektorowi żadnych wytycznych w zakresie typowania nauczyciela do zwolnienia, ale jego wybór podlega ocenie sądu w razie odwołania się przez nauczyciela od wypowiedzenia. Dlatego też warto wziąć pod uwagę wszystkie dotychczasowe orzeczenia Sądu Najwyższego w tej sprawie.

Przy wyborze osoby do zwolnienia dyrektor placówki powinien kierować się rzeczywistymi i obiektywnymi przesłankami. Pewne wskazówki co do kryteriów, jakimi można się kierować typując nauczyciela, któremu zostanie wręczone wypowiedzenie, daje orzecznictwo Sądu Najwyższego, który rozstrzygał w sprawach nauczycielskich:

1. przyczyną wypowiedzenia stosunku pracy nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania nie może być odmowa wyrażenia zgody na zmniejszenie wymiaru zatrudnienia (wyrok Sądu Najwyższego z 3 października 2006 r., III PKN 57/06),
2. typując nauczyciela do zwolnienia, należy brać pod uwagę w pierwszej kolejności okres zatrudnienia na stanowisku nauczyciela przedmiotu, którego liczba godzin nauczania ulega zmniejszeniu, a nie ogólny czas wykonywania zawodu. Porównanie kwalifikacji zawodowych, jako kryterium wyboru nauczyciela do zwolnienia (przeniesienia w stan nieczynny), wymaga uwzględnienia nie tylko formalnego poziomu wykształcenia, ale także praktyki w nauczaniu przedmiotu (wyrok Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2002 r., I PKN 771/00),
3. w ocenie prawidłowego zastosowania kryteriów wyboru nauczyciela do zwolnienia lub przeniesienia w stan nieczynny na podstawie art. 20 Karty Nauczyciela decydujący jest moment dokonania tych czynności i dlatego nauczyciel nielegitymujący się dyplomem ukończenia wyższej uczelni w chwili przeniesienia w stan nieczynny nie spełnia kryterium posiadania „pełnych kwalifikacji zawodowych”, choćby późniejszy termin ukończenia studiów (egzaminu magisterskiego) był znany dyrektorowi szkoły (wyrok Sądu Najwyższego z 14 lipca 1999 r., I PKN 156/99),
4. nie jest dyskryminacją przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny na podstawie niekorzystnej oceny jego pracy i osiągnięć w nauczaniu oraz wychowaniu uczniów (wyrok Sądu Najwyższego z 11 września 2001 r., I PKN 61/00),
5. nie narusza zasady równego traktowania pracownika ani zasady niedyskryminacji przeniesienie w stan nieczynny nauczyciela legitymującego się kwalifikacjami zawodowymi równymi z innymi nauczycielami, lecz którego praca jest najniżej oceniana przez przełożonych oraz uczniów i ich rodziców, a jego sytuacja osobista nie jest gorsza niż pozostałych pracowników (wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 1998 r., I PKN 42/98),
6. podstawa nawiązania stosunku pracy stanowi usprawiedliwione kryterium doboru do zwolnienia, a gdy pozostałe kryteria nie pozwalają na jednoznaczną ocenę przydatności do dalszej pracy, nauczyciel zatrudniony na podstawie umowy o pracę powinien być wybrany do zwolnienia przed nauczycielem mianowanym (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2005 r., I PKN 159/04),
7. kryterium możliwości zatrudnienia nauczyciela w innej szkole oraz jego oceny z punktu widzenia gwarancji sprostania pracy w pełnym wymiarze zajęć w zatrudniającej go szkole stanowi ważny społecznie element decyzji personalnych podejmowanych przez szkołę na podstawie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela, zaś interes szkoły, jako placówki kształcącej i wychowującej młodzież, powinien mieć pierwszeństwo przed indywidualnym interesem nauczyciela (wyrok Sądu Najwyższego z 20 sierpnia 2001 r., I PKN 57/00),
8. długotrwałe, dezorganizujące pracę w szkole nieobecności nauczyciela w pracy z powodu choroby mogą uzasadniać jego wybór do zwolnienia (wyrok Sądu Najwyższego z 22 września 2000 r., I PKN 29/00),
9. przy podejmowaniu decyzji o wyborze nauczyciela do przeniesienia w stan nieczynny dyrektor może się kierować własnymi, uzasadnionymi potrzebami (wyrok Sądu Najwyższego z 12 września 2000 r., I PKN 26/00). Natomiast ogólne powołanie się nauczyciela na jego sytuację rodzinną, sprowadzające się do wskazania, że ma na utrzymaniu dzieci, nie wystarcza do uznania, że pracodawca rozwiązał stosunek pracy sprzecznie z zasadami współżycia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego z 20 lipca 2000 r., I PKN 74/99),
10. nieznaczne różnice w kwalifikacjach i w wykonywaniu obowiązków pracowniczych, zachodzące między poszczególnymi pracownikami, z reguły nie dają podstawy do kwestionowania dokonanego przez dyrektora wyboru danego pracownika do zwolnienia (wyrok Sądu Najwyższego z 18 grudnia 2003 r., I PK 104/03),
11. spełnianie przez nauczyciela przesłanek uprawniających do emerytury jest kryterium przemawiającym za rozwiązaniem z nim stosunku pracy. Kryterium różnicującym jest bowiem w tym przypadku nie wiek, ale możliwość przejścia na emeryturę, czyli możliwość pozyskiwania po rozwiązaniu stosunku pracy środków utrzymania w ramach systemu ubezpieczenia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego z 18 września 2003 r., I PK 286/02 oraz z 24 września 2003 r., I PK 396/02).