Chociaż przedsiębiorcy rozliczający działalność gospodarczą w dużej mierze opierają swoje rozliczenie na podatkowej księdze przychodów i rozchodów lub księgach rachunkowych, to jednak zobowiązanie za cały rok ostatecznie i pewnie mogą wyliczyć dopiero w PIT-36 lub w PIT-36L. Samo niezłożenie deklaracji na gruncie prawa podatkowego może spowodować kontrolę urzędu skarbowego. Natomiast niezapłacenie podatku powoduje odpowiedzialność podatkową w postaci naliczania odsetek za zwłokę, licząc od terminu złożenia deklaracji, który jest jednocześnie terminem zapłaty. W pewnych sytuacjach może się również pojawić szacowanie podatku.
Fiskus nie zawsze się spieszy
Zdarza się, że urząd skarbowy nie od razu zorientuje się, że podatnik uchybił terminowi bądź nie zapłacił PIT i nie złożył deklaracji. Na kontrolę rozliczenia za 2012 rok ma czas do końca 2018 roku. Rozpoznanie sprawy, w której nie złożono deklaracji, może zająć więcej czasu. Tu bowiem należy ustalić tę okoliczność na podstawie deklaracji płatników. Jeżeli jednak płatnicy nie występują, to osiąganie dochodów z działalności gospodarczej, z której dodatkowo nie płacono zaliczek, występuje najczęściej jako skutek kontroli kontrahentów.
Niedochowanie terminu rzutuje na uprawnienia podatników
Negatywne konsekwencje związane z niezłożeniem deklaracji PIT w terminie mogą być związane nie tylko z brakiem kar, ale również uprawnień dla podatników. Od momentu złożenia deklaracji liczy się bowiem termin, w którym urząd skarbowy ma obowiązek dokonać zwrotu nadpłaconego podatku – im później podatnik złoży deklarację, tym później otrzyma zwrot.
Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, wykonujące działalność gospodarczą, są zobowiązane prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów albo księgi rachunkowe, zgodnie z odrębnymi przepisami, w sposób zapewniający ustalenie dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku za rok podatkowy, w tym za okres sprawozdawczy, a także uwzględniać w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych informacje niezbędne do obliczenia wysokości odpisów amortyzacyjnych. Zapisy w nich zawarte stanowią główną podstawę wypełnienia deklaracji PIT-36 lub PIT-36L.
Weryfikując te deklaracje, właściwe organy mogą dojść do wniosku, że ustalenie dochodu (straty) na podstawie tych dokumentów następuje w drodze oszacowania na zasadach przewidzianych w art. 24b ustawy o PIT. Przepis ten jest tak skonstruowany, że wykrycie także niezadeklarowanego dochodu, przy kompletnym braku księgi podatkowej lub ksiąg rachunkowych, i tak pozwoli na oszacowanie podstawy opodatkowania – choćby na podstawie danych z kontroli krzyżowych.
Tacy przedsiębiorcy poniosą zatem podwójne konsekwencje: zapłacą podatek od dochodu zazwyczaj wyższego, niż zadeklarowali albo osiągnęli bez deklarowania, i dodatkowo odsetki za zwłokę od niezapłaconej całości lub części podatku.