Kary dla podatników za niezłożenie wyjaśnień

W celu zapewnienia sprawnego prowadzenia postępowania podatkowego organy podatkowe są uprawnione do nakładania kary porządkowej do wysokości 2.800 zł na osoby niestosujące się do ich poleceń. Do tych osób zalicza się m.in. strony postępowania, a więc osoby, których bezpośrednio dotyczy rozstrzygnięcie sprawy będącej przedmiotem postępowania, które mogą zostać ukarane za odmowę składania wyjaśnień.

Przepisy Ordynacji podatkowej nie są doskonałe w odniesieniu do obowiązku składania wyjaśnień. Nie wiadomo, jaką funkcję procesową spełniają wyjaśnienia. W praktyce przyjmuje się, że mogą stanowić dowód, na podstawie, którego następuje rozstrzygnięcie sprawy. Są jednak dowodem konkurencyjnym wobec przesłuchania strony za jej zgodą oraz składania oświadczeń przez nią.

Organ podatkowy nie może zmusić strony do przesłuchania czy też złożenia oświadczenia, natomiast posiada środki w postaci kary porządkowej, którymi zmusi ją do złożenia wyjaśnień. Sprawia to, że strona nie ma prawa zachowania milczenia w swojej sprawie tylko ma obowiązek dostarczania dowodów na żądanie organu, tj. wyjaśnień, na swoją korzyść lub niekorzyść. Za złożenie nieprawdziwych wyjaśnień podatnik nie ponosi jednak odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.

Ordynacja podatkowa nie wyszczególnia przypadków, kiedy podatnik może odmówić składnia wyjaśnień. Oznacza to zatem, że podatnik ma obowiązek dostosować się do wezwania organu.

Sama czynność wezwania nie podlega zaskarżeniu, gdyż nie jest podejmowana w formie postanowienia. Natomiast można składać zażalenie na postanowienie o nałożeniu kary porządkowej za niezłożenie wyjaśnień, jeśli nie wystąpiły warunki uprawniające organ do skierowania tego wezwania.

Będzie tak wtedy, gdy złożenie wyjaśnień przez stronę nie było niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia sprawy. Jeśli zatem w chwili wystosowania wezwania organ był w posiadaniu dowodów, na podstawie których można było ustalić w sposób niewątpliwy stan faktyczny i na jego podstawie rozstrzygnąć sprawę, to nie było podstaw wzywania strony, a co więcej - do nakładania kary porządkowej.