Obowiązek podatkowy w usługach transportowych na zasadach ogólnych

W usługach transportowych i spedycyjnych obowiązek ten powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty nie później jednak, niż 30. dnia po wykonaniu tych usług. Otrzymanie części zapłaty skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego w tej części. Od wielu lat istniały wątpliwości czy taki sposób określenia przez ustawodawcę sposobu powstawania obowiązku podatkowego jest zgodny z przepisami unijnymi. Sądy administracyjne wielokrotnie uznawały, że tak (zob. przykładowo wyroki NSA z 6 października 2008 r., I FSK 1085/07; z 12 października 2010 r., I FSK 1483/09; z 24 sierpnia 2010 r., I FSK 136/09 czy z 21 czerwca 2011 r., I FSK 867/10). Teraz okazało się, że było to nieprawidłowe.

Jeden ze składów NSA zdecydował się skierować do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) pytanie prejudycjalne w tym zakresie. W omawianym wyroku Trybunał orzekł, że art. 66 dyrektywy Rady 2006/112/WE nie pozwalał polskiemu ustawodawcy na takie określenie momentu powstania obowiązku podatkowego przy usługach transportowych i spedycyjnych.

Wbrew pozorom, wydanie tego wyroku nie oznacza, że podatnicy świadczący tego typu usługi zmuszeni są rozpoznawać obowiązek podatkowy na zasadach ogólnych. W przypadku stwierdzenia niezgodności przepisów krajowych z dyrektywą 2006/112/WE podatnicy mogą tych przepisów nie stosować. Jeśli jednak chcą, to mogą to robić nadal.

A zatem obecnie podatnicy tacy mają wybór. Mogą nadal rozpoznawać obowiązek podatkowy w sposób szczególny, wskazany w art. art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. a ustawy o VAT. Mogą też uznać przepis ten za niezgodny z prawem unijnym i rozpoznawać obowiązek podatkowy na zasadach ogólnych, określonych w art. 19 ust. 1, 4 i 11 ustawy o VAT. W konsekwencji mogą wykazywać obowiązek podatkowy z chwilą:

• Otrzymania części należności w części odpowiadającej tej należności (np. zaliczki czy zadatku) – jeżeli otrzymają ją przed wykonaniem usługi (na podstawie art. 19 ust. 11 ustawy o VAT).
• Wykonania usługi – jeżeli nie będzie to potwierdzone fakturą.
• Wystawienia faktury ale nie później, niż w 7 dniu po jej wydaniu – jeżeli wykonanie usługi ma być potwierdzone fakturą (na podstawie art. 19 ust. 4 ustawy o VAT).

Spodziewać się należy, że większość podatników świadczących usługi transportowe i spedycyjne będzie rozpoznawać obowiązek podatkowy na dotychczasowych zasadach tj. korzystając z art. 19 ust. 13 pkt 2 lit. a lub b ustawy o VAT. Przemawia za tym nie tylko wieloletnie przyzwyczajenie, ale również to, że pozwala on rozpoznawać obowiązek podatkowy później (a więc często – jeżeli opóźnienie spowoduje powstanie obowiązku podatkowego w kolejnym okresie rozliczeniowym – późniejszą konieczność rozliczenia VAT). Natomiast rozpoznawanie obowiązku podatkowego na zasadach ogólnych będzie korzystne tylko dla tych podatników, którym zależy na przyspieszeniu momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu wykonanej usługi transportowej lub spedycyjnej.

Należy pamiętać, że podatnicy nie mają obowiązku konsekwentnego stosowania jednego, wybranego sposobu rozpoznawania obowiązku podatkowego z tytułu świadczenia usług transportowych lub spedycyjnych. Nie ma przeszkód, aby dla części tego typu usług obowiązek podatkowy rozpoznawać w szczególny sposób, a w części na zasadach ogólnych.

Sytuacja zmieni się z dniem 1 stycznia 2014 r. Wtedy zostanie, bowiem uchylony art. 19 ustawy o VAT. W jego miejsce dodany zostanie art. 19a tej ustawy. Nowe przepisy istotnie zmienią zasady powstawania obowiązku podatkowego. Jedną ze zmian będzie rezygnacja ze szczególnego sposobu powstawania obowiązku podatkowego przy usługach transportowych i spedycyjnych. W konsekwencji obowiązek podatkowy będzie powstawał na zasadach ogólnych, a więc z chwilą:

• Otrzymania części lub całości zapłaty przed wykonaniem usługi (w takim zakresie).
• Wykonania usługi.
• Z końcem okresu rozliczeniowego w zakresie, w jakim usługi transportowe lub spedycyjne będą świadczone na podstawie umowy określającej okresy rozliczeniowe i w jakim obowiązek podatkowy nie powstanie wcześniej na skutek otrzymania części lub całości zapłaty.