Na eksploatację urządzeń samosprzedających (automatów) decydują się zarówno przedsiębiorcy prowadzący działalność handlową, jak również pracodawcy z myślą o swoich pracownikach i klientach. Rozliczanie VAT od sprzedaży z automatu zależy m.in. od celów, do jakich urządzenia te są wykorzystywane.
Rozliczanie pod kątem VAT dostaw towarów za pośrednictwem automatów samosprzedających (nazywanych także vendingowymi) sprawia podatnikom wiele problemów. W dużym stopniu jest to konsekwencją odrębnych regulacji, które funkcjonują w odniesieniu do tego rodzaju sprzedaży na gruncie ustawy o VAT. Odrębności te dotyczą przede wszystkim zagadnień związanych z momentem powstania obowiązku podatkowego.
Zgodnie z ogólną regułą wynikającą z art. 19 ust. 1 ustawy o VAT obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi. Jeżeli jednak przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część należności (np. zaliczkę) to czynność ta wyznacza moment powstania obowiązku podatkowego art. 19 ust. 11 ustawy o VAT).
Natomiast w odniesieniu do sprzedaży z automatów, obowiązek podatkowy powstaje na szczególnych zasadach. Jest nim moment każdorazowego pobrania pieniędzy lub żetonów z automatu. W tym przypadku obowiązek podatkowy powstaje od tej części sprzedaży, której dotyczą wybrane środki. Z kolei od pozostałej (w automacie) części towaru obowiązek podatkowy powstaje nie później, niż w ostatnim dniu miesiąca, w którym nastąpiła dostawa towarów.
Przy czym nie ma tutaj znaczenia ewentualna okoliczność, że miało to miejsce w ostatnim dniu miesiąca, ale pieniądze (żetony) nie zostały wyjęte w tym dniu. Nie sprawia to, że obowiązek podatkowy w takim przypadku nie powstaje (zob. pismo Naczelnika drugiego śląskiego urzędu skarbowego w Bielsku-Białej z 11 września 2006 r., nr PP/443-81/06/ASZ-59017).
Uzależnienie momentu powstania obowiązku podatkowego nie od wydania towaru, lecz od pobrania gotówki z automatu wynika ze specyfiki tej sprzedaży, gdyż o tym, że dany towar został sprzedany przedsiębiorca dowiaduje się najczęściej dopiero przy pobraniu gotówki z urządzenia. Dodatkowo czynność ta na ogół dokonywana jest nieregularnie, a w przypadkach, gdy sprzedaż jest niewielka – nawet jedynie raz w miesiącu np. pod koniec danego okresu (jeśli wcześniej nie dojdzie do „przepełnienia” automatu). Oznacza to, że ze względu na art. 19 ust. 17 ustawy o VAT wskazane jest przy tym, aby pobór gotówki następował nie później niż w ostatnim dniu każdego miesiąca.
Trzeba także podkreślić, że ten szczególny moment powstania obowiązku podatkowego w przypadku sprzedaży z użyciem automatów dotyczy wyłącznie dostaw towarów. Wskazuje na to jednoznacznie treść powołanego wcześniej art. 19 ust. 17 ustawy o VAT. W przepisie tym jest mowa o „dokonywaniu dostawy towarów za pośrednictwem automatów”. Oznacza to, że wskazanego przepisu nie stosuje się do usług, w których stosowane są tego rodzaju urządzenia wrzutowe, np. realizowanych przez automatyczne myjnie samochodowe, płatne parkingi (z parkomatami), przedsiębiorców będących właścicielami wrzutowych automatów zręcznościowych czy punkty samoobsługowych pralni obsługiwane za pomocą bilonu wrzucanego do automatu.
Zasadą jest, że w przypadku takich usług obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wrzucenia monet do automatu (art. 19 ust. 1 ustawy o VAT). Potwierdzili to m.in. Dyrektor izby skarbowej w Katowicach w interpretacji z 11 września 2008 r. (nr IBPP3/443-418/08/IK) oraz Dyrektor izby skarbowej w Bydgoszczy w interpretacjach z 27 września 2010 r. (nr ITPP1/443-593/1/MN) i z 8 lutego 2011 r. (nr ITPP1/443-1126/1/KM).
Mariusz Olech, prawnik specjalista z zakresu VAT
Zobacz także:
