Nawet, jeżeli podatnik nie wiedział, że zatrudniona w firmie osoba wystawia fałszywe faktury, to i tak musi rozliczyć z nich należny VAT. Takie wnioski płyną z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 kwietnia 2013 r., (I FSK 371/12).
W trakcie kontroli podatkowej, podatnik złożył pisemne wyjaśnienie, z którego wynikało, że znalazł kopie niezaewidencjonowanych faktur. Do ich sfałszowania przyznał się pracownik. Za te faktury otrzymywał od klientów połowę wartości VAT. Przedsiębiorca zawiadomił policję. Z przeprowadzonego śledztwa wynikało, że pracownik wystawiał faktury VAT na fikcyjną sprzedaż i naprawy elektronarzędzi innym firmom, celem odliczenia przez nich nienależnego VAT. Naczelnik urzędu skarbowego określił podatnikowi obowiązek zapłaty VAT wynikającego z wystawionych faktur. Pełnomocnik przedsiębiorcy wniósł odwołanie, żądając uchylenia jej w całości i umorzenia postępowania w sprawie.
Sąd stwierdził, że sporne dokumenty zawierały wszystkie elementy, które powinna zawierać faktura VAT. Ponadto potwierdzały sprzedaż towarów i usług będących przedmiotem działalności firmy. To podatnik, jako pracodawca ponosi odpowiedzialność za dobór pracowników. Z art. 203 Dyrektywy 112 wynika, że podatek wykazany w fakturze trzeba zapłacić bez względu na wystąpienie czynności podlegającej opodatkowaniu. W konsekwencji zdaniem sądu nie ma powodów, aby w tej sprawie nie miał zastosowania odpowiednik ww. przepisu, czyli art. 108 ust. 1 ustawy o VAT.
W wyroku tym sąd wyraził bardzo kontrowersyjną tezę, z którą trudno się zgodzić. Nie można jej zaakceptować zarówno mając na uwadze brzmienie przepisów, jak i zasady sprawiedliwości społecznej. Artykuł 108 ustawy VAT stanowi, że w przypadku, gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest zobowiązana do jego rozliczenia (zapłaty). Przepis ten stosuje się odpowiednio, gdy podatnik wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku wyższą od kwoty podatku należnego. Podobna regulacja znajduje się także w przepisach unijnych. Artykuł 203 dyrektywy 112 VAT stwierdza, że każda osoba, która wykazuje VAT na fakturze, jest zobowiązana do zapłaty tego podatku.
W sprawie interpretacji tego przepisu kilkukrotnie wypowiadał się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). Przykładowo w wyroku z 31 marca 2013 r. (sygn. akt C-643/11 LVK - 56 EOOD v. Direktor na Direkcija "Obżałwane i uprawlenije na izpyłnenieto" - Warna pri Centrałno uprawlenije na Nacionałnata agencija za prihodite) Trybunał stwierdził m.in., że art. 203 dyrektywy 112 należy interpretować w ten sposób, że VAT wykazany na fakturze przez daną osobę jest od niej należny – bez względu na faktyczne zaistnienie czynności podlegającej opodatkowaniu. Regulacja ta pełni rolę prewencyjną i zapobiegającą ewentualnym oszustwom. Jest ona, więc potrzebna w systemie. Podkreślić jednak należy, że przepisy te nakazują rozliczenie VAT osobie, które wystawiła fakturę. W rozpatrywanym stanie faktycznym dowiedziono bez jakichkolwiek wątpliwości, że fakturę (z danymi podatnika) wystawiał jego pracownik i że czynił to bez wiedzy i akceptacji swego pracodawcy (podatnika).
Tymczasem do zapłaty VAT zobowiązano pracodawcę, czyli osobę, na której dane wystawiono fakturę. Nie była ona osobą wystawiającą fakturę (co było niekwestionowane w stanie faktycznym sprawy). Pogląd sądu jest, zatem niezgodny z brzmieniem przepisu. Jeśli bowiem ustalono osobę, która wystawiała faktury opisane w art. 108 ustawy VAT, to wówczas właśnie ona powinna być zobowiązana do zapłaty VAT wystawionego na fakturze. Podatku nie musi (nie powinna) natomiast płacić podmiot, którego dane umieszczono na fakturze. Przyjęcie poglądu sądu mogłoby prowadzić do sytuacji, w której dowolna osoba (nawet lokalny konkurent) mogłaby wystawić pustą fakturę (dla czynności nieistniejącej) z danymi innej firmy i to wówczas ona byłaby zobowiązana do zapłaty podatku w niej wykazanego. Takiego zaś skutku zaakceptować nie można.
Z tych też powodów nie można się zgodzić z poglądem sądu. Jeśli, więc w toku postępowania bez wątpliwości ustalono osobę, która wystawiła fakturę z danymi innego podmiotu i jednocześnie jest niewątpliwe, że wystawca nie działał w imieniu (na polecenie, za akceptacją) osoby, na której danej została wystawiona faktura, to wówczas organy podatkowe powinny domagać się zapłaty VAT od faktycznego wystawcy faktury. Miejmy nadzieję, że pogląd wyrażony przez sąd w komentowanym orzeczeniu nie będzie w przyszłości podtrzymywany przez sądu administracyjne w podobnych tego typu sprawach.
Podstawa prawna: art. 108 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.).
Adam Bartosiewicz, doradca podatkowy
Zobacz także:
