Aby można było orzec separację między małżonkami musi dojść do zupełnego rozpadu więzi uczuciowej, gospodarczej i fizycznej. Przesłanką separacji nie jest to, że ten rozpad jest trwały. Trwały rozkład pożycia jest natomiast przesłanką orzeczenia rozwodu.
W niektórych przypadkach, nawet mimo że doszło do zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji nie jest możliwe. Sąd nie może orzec separacji, jeżeli na skutek tego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci (mogą to być także dzieci adoptowane) albo jeżeli orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (np. gdy jedno z małżonków chce separacji, bo drugi doznał kalectwa).
Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania obojga małżonków.