W wielu firmach funkcjonują różne wewnętrzne dokumenty, przygotowywane po to, żeby było łatwiej zarządzać przedsiębiorstwem, np. rozliczać kierowców czy dbać o stan taboru. W trakcie kontroli inspektorzy ITD często są informowani przez kierowców o istnieniu takich dokumentów i żądają ich okazania. Jeśli kierowca lub właściciel firmy odmówi, zdarza się, że nakładają karę za utrudnianie kontroli. Czy mają do tego prawo?
Inspektor transportu drogowego, wykonując swoje ustawowe zadania, ma prawo między innymi do:
- żądania od podmiotu wykonującego przewóz drogowy i jego pracowników pisemnych lub ustnych wyjaśnień, okazania dokumentów i innych nośników informacji oraz udostępnienia wszelkich danych mających związek z przedmiotem kontroli oraz
- wstępu na teren podmiotu wykonującego przewóz drogowy, w tym do pomieszczeń lub lokali, gdzie prowadzi on działalność lub przechowuje dokumenty i inne nośniki informacji wymagane przepisami, o których mowa w art. 4 pkt 22 ustawy, w dniach i godzinach, w których jest lub powinna być wykonywana ta działalność.
Bezsprzecznie należy podkreślić, że inspektor może żądać od podmiotu wykonującego przewóz drogowy okazania tylko tych dokumentów, które podmiot ma obowiązek przechowywać i okazywać do kontroli. Wynika to nie tylko z przepisów ustawy o transporcie drogowym, choć należy przyznać, że ustawodawca nie podkreślił wystarczająco mocno, że można żądać okazania tylko takich dokumentów, które wynikają z przepisów. Wynika to jednak z innych aktów prawnych, w tym nawet z Konstytucji RP, która w art. 7 stanowi, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.
Z art. 220 k.p.a. wynika, że organ administracji publicznej, żądając okazania dokumentu, winien wskazać podstawę prawną takiego żądania.
Do obowiązków kontrolowanego należy między innymi:
- udzielenie ustnych lub pisemnych wyjaśnień, okazanie dokumentów lub innych nośników informacji oraz udostępnienie danych mające związek z przedmiotem kontroli;
- udostępnienie pojazdu, a w uzasadnionych przypadkach wynikających z przeprowadzonej kontroli pojazdu na drodze także obiektu, siedziby przedsiębiorcy oraz wszystkich pomieszczeń, w których przedsiębiorca prowadzi działalność gospodarczą bądź też przechowuje mienie przedsiębiorstwa;
- umożliwienie sporządzenia kopii dokumentów wskazanych przez kontrolującego.
Z czysto ludzkich względów zrozumiałe jest, że inspektor, który ustalił, że przedsiębiorca posiada pewną dodatkową dokumentację, której nie chce okazać, odczuł to jako utrudnianie mu kontroli i brak współpracy ze strony kontrolowanego. Jednak jako przedstawiciel organu administracji publicznej powinien w sposób zgodny z prawem ustalić, czy ma prawo żądać tych fakultatywnych dokumentów, czy tez brak do tego podstaw prawnych.
Żądanie od przewoźnika okazania dokumentu, którego podmiot nie musi posiadać, stanowi jednoznaczne przekroczenie granicy praworządności unormowanej w art. 7 Konstytucji RP oraz art. 6 k.p.a. Jest tym samym przekroczeniem uprawnień przez kontrolującego. Z punktu widzenia przepisów prawa nie daje podstaw do stawiania zarzutu utrudniania kontroli. Warto podkreślić to w swoich wyjaśnieniach, które przedsiębiorca może składać zarówno w trakcie kontroli, jak i podczas prowadzonego postępowania administracyjnego, które zostanie wszczęte po jej zakończeniu.
