Przywileje emerytalne kolejarzy mają ograniczony charakter

Tak uznał Sąd Najwyższy w wydanym 13 listopada 2013 r. orzeczeniu (I UK 154/13).Sprawa dotyczyła pracownika PKP zatrudnionego jako maszynista elektrycznych zespołów trakcyjnych. W 2011 roku przeszedł on na emeryturę pomostową. W tym samym roku złożył w ZUS wniosek o przeliczenie wysokości kapitału początkowego. Kapitał początkowy ustalany jest na podstawie art. 174 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. , poz.1440 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną, dla wszystkich zatrudnionych, którzy urodzili się po 31 grudnia 1948 r. oraz przed 1 stycznia 1999 r. opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał ten stanowi wyjściową kwotę, na podstawie której ustalana będzie późniejsza emerytura. Kwota kapitału początkowego zależy m.in. od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych, które wystąpiły przed 1 stycznia 1999 r. Zgodnie z art. 53 ust. 1 ustawy emerytalnej, co do zasady, kapitał początkowy ustala się na podstawie:

• 24% kwoty bazowej,

• po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,

• po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych.

ZUS ustalił, że ubezpieczony udowodnił 24 lat zatrudnienia, czyli okresów składkowych w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej. W ocenie pracownika kapitał początkowy, a co za tym idzie – późniejsza emerytura, powinny być jednak wyższe. Wskazał, że przyjmując szczególny sposób liczenia lat zatrudnienia na kolei, długość wypracowanych przez niego okresów składkowych wyniosłaby ponad 27 lat. Zgodnie bowiem z art. 43 ust. 2 ustawy emerytalnej każdy pełny rok zatrudnienia na kolei na parowym, spalinowym lub elektrycznym pojeździe trakcyjnym, w drużynach konduktorskich oraz na stanowiskach manewrowych lub ustawiaczy liczy się jako 14 miesięcy zatrudnienia na kolei. Od decyzji ZUS były ubezpieczony odwołał się do sądu. W I instancji przegrał, ale jego apelację uwzględnił sąd II instancji i nakazał ZUS zmianę decyzji w sprawie przeliczenia kapitału początkowego. Ten wyrok z kolei uchylił Sąd Najwyższy, który oddalił apelację mężczyzny, przywracając moc wyrokowi sądu I instancji. Tym samym SN przywrócił ważność pierwotnej decyzji ZUS. Uzasadniając przyjęte stanowisko, SN wskazał, że liczenie pełnego roku zatrudnienia na kolei jako 14 miesięcy zatrudnienia, jest szczególnym przywilejem dla kolejarzy. Korzystniejsze zasady przeliczania okresów zatrudnienia czyli okresów składkowych, można – zdaniem sądu – stosować tylko przy ustalania prawa do emerytury kolejowej. Sąd Najwyższy stwierdził, że nie można więc stosować tego przywileju do obliczania kapitału początkowego ani też wysokości samej emerytury. W ocenie SN art. 174 ustawy emerytalnej odsyła jedynie do art. 53 ustawy, ale już nie do art. 43 ust. 2.

Rozstrzygnięcie to oznacza, że wszelkie uprzywilejowane zasady obliczania okresów, od których zależy prawo do emerytury na szczególnych warunkach, mogą być stosowane tylko w tym zakresie, w jakim dopuszcza sama ustawa emerytalna. Tak było w przypadku emerytury kolejowej – przedłużony okres składkowy z tytułu pracy na kolei stosuje się przy stwierdzaniu, czy były pracownik--kolejarz ma już prawo do emerytury, czy nie. Nie można natomiast brać korzystniejszego przelicznika okresów składkowych do ustalania wysokości świadczeń lub podstaw do ich określania (kapitał początkowy).