Zajęcie wynagrodzenia - ustalenie kwoty wolnej i granic potrącenia

Wśród tych dodatkowych świadczeń, podlegających ochronie przed potrąceniami, wymienić można:

• ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy,

• nagrodę jubileuszową,

• odprawę emerytalną i rentową,

• odprawę pieniężną w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z przyczyn nieleżących po stronie pracownika,

• odszkodowanie za skrócony okres wypowiedzenia,

• wynagrodzenie chorobowe,

• wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy,

• wynagrodzenie urlopowe,

• deputaty oraz

• odszkodowania.

Zgodnie z Kodeksem pracy z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – podlegają potrąceniu tylko następujące należności:

•   sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,

• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,

• zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi (inne niż na poczet wynagrodzenia),

• kary pieniężne przewidziane w art. 108 kp (kary porządkowe np. za nieprzestrzeganie przepisów bhp, spożywanie alkoholu w miejscu pracy).

Wskazane potrącenia mają charakter przymusowy (nie wymagają zgody pracownika). Dokonuje się ich w określonej wyżej kolejności, co oznacza, że należności alimentacyjne mają pierwszeństwo przed niealimentacyjnymi, a te przed nierozliczonymi zaliczkami udzielonymi pracownikowi. Ostatnie miejsce zajmują kary porządkowe.

Podstawę do potrąceń stanowi suma wynagrodzeń uzyskanych w danym miesiącu, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, finansowanych przez pracownika oraz zaliczki na podatek dochodowy, tj. wynagrodzenie netto.

Jeżeli w danym miesiącu, oprócz periodycznego wynagrodzenia, dochodzi do wypłaty składników za okresy dłuższe niż jeden miesiąc (np. premii kwartalnej lub nagrody rocznej), to wówczas potrąceń dokonuje się od łącznej kwoty wynagrodzenia uwzględniającej te składniki wynagrodzenia.

Zgodnie z przepisami potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:

1. w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości trzech piątych wynagrodzenia,

2. w razie egzekucji innych należności lub potrącenia zaliczek pieniężnych − do wysokości połowy wynagrodzenia.

Sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne oraz zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia. Natomiast sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych wraz z potrąceniami wymienionymi wyżej nie mogą łącznie przekraczać trzech piątych wynagrodzenia. Niezależnie od tych potrąceń kary pieniężne odejmuje się w granicach określonych w art. 108 kp, czyli do jednodniowego wynagrodzenia za jedno przewinienie i dziesiątej jego części dla kar łącznie.

Nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości. Wymienione pozycje ze stosunku pracy nie podlegają więc ograniczeniu do 3/5 w przypadku ściągania alimentów.

Kwota wolna stanowi gwarantowaną sumę, którą należy pracownikowi pozostawić do jego dyspozycji. Jej wysokość odpowiada obowiązującemu w danym roku minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, po odliczeniu przymusowych narzutów.

Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

1. minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych − przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,

2. 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1−przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,

3. 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1−przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 kp.

Poziom kwoty wolnej różni się w zależności od normy miesięcznych kosztów uzyskania przychodów (podstawowe lub podwyższone dla pracowników dojeżdżających do pracy z innej miejscowości) oraz od tego, czy pracownik ma prawo do tzw. kwoty zmniejszającej podatek (złożył w zakładzie pracy oświadczenie PIT-2), czy też nie.

Dokonując potrąceń, należy pamiętać, że:

• w razie gdy pracownikowi są wypłacane świadczenia o różnym charakterze, np. wynagrodzenie za pracę i odprawa emerytalna czy nagroda jubileuszowa, wszystkie te należności otrzymane w miesiącu (przyznane na różnych podstawach i przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc), trzeba zsumować i zastosować pojedynczą kwotę wolną (pismo GIP z 7 marca 2011 r., znak GPP-364-4560-12-1/11/PE/RP i pismo MPiPS z 18 kwietnia 2013 r.);

• jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty wolne ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wielkości etatu. Kwotę wolną od potrąceń należy wyznaczyć według minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w roku, w którym zaistniała wypłata świadczenia, niezależnie od tego, za jaki okres przysługuje (pismo GIP, znak GPP-364-4560-3-1/11/PE/RP);

• w razie nieprzepracowania miesiąca w całości np. z powodu choroby, kwota wolna nie ulega redukcji. Obowiązuje w pełnej wysokości.