Jeżeli pracownik wcześniej w Polsce nie pracował, ani nie był z innego tytułu ubezpieczony w ZUS, to w przypadku delegowania pracownika do pracy w innym kraju UE na okres krótszy niż 24 miesiące pracodawca będzie musiał zastosować prawo ubezpieczeniowe obowiązujące w miejscu pracy zatrudnionego. Wyrok Sądu Najwyższego z 2 października 2013 r. (II UK 17/13)
W sprawie rozpatrywanej przez sąd chodziło o doktorantkę, która w 2010 roku zdecydowała się podjąć pracę wakacyjną. W tym celu zatrudniła się w spółce będącej agencją pracy tymczasowej. Spółka ta specjalizowała się w rekrutacji pracowników do pracy w Polsce i we Francji. Ewa B. została zatrudniona przez agencję i wysłana do pracy we Francji na około 3 miesiące – od czerwca do końca sierpnia 2010 r.
Po zatrudnieniu należało rozstrzygnąć sprawę ubezpieczenia. Ewa B. była zatrudniona w Polsce przez pracodawcę polskiego, ale została delegowana do pracy za granicą w państwie unijnym. W związku z tym agencja starała się o zaświadczenie A1, poświadczające jej ubezpieczenie w Polsce.
Konsekwencje braku polskiego ubezpieczenia
ZUS odmówił jednak agencji wydania takiego zaświadczenia. Wskazał, że wprawdzie pracownica została tylko delegowana do pracy we Francji na okres krótszy niż 24 miesiące, ale wcześniej nie podlegała polskim ubezpieczeniom społecznym. Była wprawdzie studentką studiów doktoranckich, ale macierzysta uczelnia zgłosiła ją tylko do ubezpieczenia zdrowotnego. Nie była też zatrudniona na uczelni ani u innego pracodawcy, nie miała też podpisanej umowy cywilnoprawnej. ZUS stwierdził więc, że wobec braku wcześniejszego ubezpieczenia w Polsce, przepisy wykonawcze do rozporządzenia Parlamentu i Rady UE nr 883/2004, zawarte w Rozporządzeniu wykonawczym Parlamentu i Rady UE nr 987/2009 przewidują, że pracownik delegowany powinien być ubezpieczony w miejscu wykonywania pracy. W efekcie, zatrudniając Ewę B. we Francji, spółka musiałaby ubezpieczyć ją we Francji i tam opłacać składki, zgodnie z przepisami francuskimi.
Decyzję ZUS potwierdziły wszystkie instancji sądowe, oddalając kolejno – odwołanie, apelację i skargę kasacyjną spółki.
Uzasadniając orzeczenie Sąd Najwyższy przypomniał zapadły miesiąc wcześniej wyrok innego składu orzekającego SN (sygn. akt II UK 116/13). Stwierdził on w tym orzeczeniu, że jeżeli pracownik, przed wyjazdem do pracy za granicą, nie był co najmniej miesiąc ubezpieczony w ZUS, to zatrudniająca go firma nie dostanie zaświadczenia potwierdzającego, że podlega on ubezpieczeniu w Polsce. Zdaniem SN sądy w niniejszej sprawie także trafnie orzekały, prawidłowo ustalając kwestię podlegania ubezpieczeniom w kraju bezpośrednio przed delegowaniem do pracy za granicą.
Zamieszkanie w Polsce a ubezpieczenie
Interpretacja przepisów rozporządzeń wspólnotowych jest jednoznaczna – takiego pracownika nie można ubezpieczyć w ZUS. Trzeba to zrobić w kraju, gdzie pracuje oddelegowany. Polski pracodawca i pracownik muszą w takim wypadku stosować prawo zagraniczne.
Michał Culepa, specjalista w zakresie prawa pracy
Zobacz także: