Obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają osoby które są wymienione w art. 66 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, a więc m.in. pracownicy. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego uważa się za spełniony po zgłoszeniu osoby do Narodowego Funduszu Zdrowia.
Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego następuje na formularzu ZUS ZUA, gdy dana osoba podlega także ubezpieczeniom społecznym (tak jest w przypadku pracowników). Osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego ma obowiązek zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego członków rodziny. W przypadku osób które nie zgłaszają się same do ubezpieczenia zdrowotnego zgłoszenie członków rodziny odbywa się za pośrednictwem płatnika poprzez złożenie druku ZUS ZCNA. Członkami rodziny w rozumieniu ustawy są:
dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi - bez ograniczenia wieku,
małżonek,
wstępni (a więc rodzice, dziadkowie) pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.
Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej ustaje po upływie 30 dni od dnia wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego. Jedynie w przypadku osób które ukończyły szkołę:
ponadgimnazjalną – wygasa po upływie 6 miesięcy od dnia zakończenia nauki albo skreślenia z listy uczniów,
wyższą – wygasa po upływie 4 miesięcy od zakończenia nauki lub skreślenia z listy studentów.