Zasiłek opiekuńczy przysługuje m.in. w razie konieczności zapewnienia
opieki nad chorym członkiem rodziny. Do członków rodziny, nad którymi
opieka – w razie ich choroby – uprawnia do zasiłku opiekuńczego, zalicza
się dzieci w wieku powyżej 14 lat, małżonka, rodziców, teściów,
dziadków, wnuki oraz rodzeństwo. Warunkiem przyznania zasiłku
opiekuńczego z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny jest
pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym przez osobę sprawującą
opiekę i osobę wymagającą tej opieki. Ten warunek uważa się za
spełniony, także w przypadku gdy chory członek rodziny pozostaje we
wspólnym gospodarstwie domowym z osobą sprawującą opiekę tylko przez
okres choroby.
Nie musi to być więc stałe wspólne zamieszkiwanie.
Należy pamiętać o tym, że prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje
tylko wtedy, gdy nie ma innego członka rodziny pozostającego we wspólnym
gospodarstwie domowym, mogącego zapewnić opiekę.
Za członka
rodziny niemogącego zapewnić opieki uważa się jednak osobę całkowicie
niezdolną do pracy, osobę chorą, osobę, która jest niesprawna fizycznie
lub psychicznie ze względu na swój wiek, osobę prowadzącą gospodarstwo
rolne, pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie, osobę
prowadzącą działalność pozarolniczą, która nie może regulować czasu
pracy w dowolny sposób, a więc ma ustalone godziny pracy, a także osobę
niezobowiązaną do sprawowania opieki na podstawie przepisów Kodeksu
rodzinnego i opiekuńczego, jeśli odmawia sprawowania opieki.
W przypadku zwolnienia lekarskiego otrzymanego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny pracodawca będący płatnikiem zasiłków lub jednostka ZUS ustala w trakcie kontroli, czy zatrudniony sprawujący opiekę nie wykonuje pracy zarobkowej albo czy nie wykorzystuje zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego przeznaczeniem, czyli do innych celów niż sprawowanie opieki.
Dodatkowo ustala się także, czy nie ma innych członków rodziny mogących zaopiekować się dzieckiem lub chorym członkiem rodziny (nie dotyczy to sprawowania opieki nad dzieckiem do 2 lat). Wymagania obowiązujące w tym zakresie zostały określone w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.
Jeżeli w trakcie kontroli zostanie stwierdzone, że ubezpieczony wykonuje pracę zarobkową lub wykorzystuje zwolnienie w sposób niezgodny z jego celem, albo gdy zostanie ustalone, że są inni członkowie rodziny mogący zapewnić opiekę choremu, osoba kontrolująca sporządza w tej sprawie protokół. Protokół powinien być przedłożony osobie kontrolowanej w celu wniesienia przez nią uwag.
Wątpliwości, czy zwolnienie lekarskie było wykorzystywane niezgodnie z jego celem, w przypadku gdy kontrola jest przeprowadzana przez pracodawcę rozstrzyga właściwa terenowa jednostka organizacyjna ZUS. W razie sporu z ubezpieczonym może być wydana decyzja, od której ubezpieczonemu przysługuje odwołanie do sądu rejonowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.
Podstawa prawna:
- art. 32 ust. 1 pkt 3, ust. 2, art. 34, art. 68 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.),
- § 6, 9 i 10 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz.U. nr 65, poz. 743).
Wiktoria Pełka, ekspert od świadczeń z ubezpieczeń społecznych
Zobacz także:
