Brak umowy szkoleniowej a rozliczanie świadczeń na dokształcanie

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracownika w rozumieniu Kodeksu pracy zachodzi, gdy spełnią się jednocześnie dwie przesłanki:

• pracownik zdobywa lub uzupełnia wiedzę i umiejętności;

• proces edukacyjny odbywa się z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą.

Odróżnianie tych przesłanek jest kluczem do poprawnego rozpoznania, kiedy można zastosować zwolnienia z opodatkowania i oskładkowania świadczeń wypłacanych przez pracodawcę pracownikowi, który podnosi kwalifikacje. Należy zwrócić uwagę na konstrukcję przepisów, które wprowadzają te zwolnienia:

1. zwolnienie z PIT – art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, że wolna od podatku PIT jest wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych, z wyjątkiem wynagrodzeń otrzymywanych za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy oraz za czas urlopu szkoleniowego;

2. zwolnienie z oskładkowania – § 2 ust. 1 pkt 29 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi, że podstawy wymiaru składek nie stanowi wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracownika, z wyłączeniem wynagrodzeń otrzymywanych za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnień z części dnia pracy, przysługujących pracownikom podejmującym naukę lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych.

W obu przypadkach ze zwolnienia mogą skorzystać tylko te dofinansowania, bonusy i inne świadczenia, które są związane z podnoszeniem kwalifikacji spełniającym wymogi takich „odrębnych przepisów” jak art. 103¹–art. 103⁵ kp.

Za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. Są to świadczenia obligatoryjne. Pracownik nie może się ich zrzec. Co prawda pracownik i pracodawca mogą podpisać umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki stron w związku z podnoszeniem kwalifikacji przez pracownika. Jednak zapisy tej umowy nie mogą pogorszyć sytuacji pracownika w porównaniu do jego uprawnień kodeksowych. Właśnie one regulują podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracowników. Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe na studiach dyplomowych przysługują:

• urlop szkoleniowy (6 dni w związku z egzaminami wymienionymi w Kodeksie pracy, a także 21 dni w ostatnim roku studiów na przygotowanie pracy dyplomowej oraz przygotowanie się i przystąpienie do egzaminu dyplomowego),

• zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania.

Pracodawca może przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe dodatkowe świadczenia: pokrycie opłat za kształcenie, przejazdy, podręczniki, zakwaterowanie. Jest to tzw. otwarty katalog świadczeń. Pracodawca nie jest ograniczony tylko do nich. Może on np. pokryć koszty praktyk zawodowych i stroju roboczego. Pracownik nie zostanie z tego tytułu obciążony podatkiem PIT i składkami na ZUS.