Niewypłacanie wynagrodzenia, a nawet spóźnienie z jego wypłatą, stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracodawcy wobec pracownika. W takiej sytuacji pracownik ma nie tylko prawo do natychmiastowego rozwiązania umowy o pracę, ale także do odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Pracodawca wypłaca wynagrodzenie miesięczne z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca. Oznacza to, że Kodeks pracy nakazuje płacić dopiero za pracę już wykonaną. Wyjątki od tej zasady może jednak przewidywać umowa o pracę. Strony mogą bowiem określić w niej, że wynagrodzenie płatne miesięcznie wypłaca się z góry (wyrok SN z 4 lipca 1999 r., I PKN 191/99, OSNP 200/22/814).
Wypłatę wynagrodzenia z góry przewidują niekiedy przepisy odnoszące się do pewnych grup zawodowych. Przykładowo, art. 39 Karty Nauczyciela wskazuje, że wynagrodzenie wypłacane jest nauczycielowi miesięcznie z góry w pierwszym dniu miesiąca.
Należy także pamiętać, że również wynagrodzenie za godziny nadliczbowe dobowe (powstałe z przekroczenia dobowej normy czasu pracy lub przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy) trzeba wypłacać z dodatkiem w tym miesiącu, w którym te nadgodziny powstały. Dotyczy to także przypadku, gdy okres rozliczeniowy trwa kilka miesięcy. Z tego obowiązku można się zwolnić tylko wówczas, gdy do końca miesiąca, w którym powstały takie nadgodziny, pracodawca wyznaczył za nie pracownikowi odbiór czasu wolnego albo przyjął wniosek pracownika o ich rekompensatę czasem wolnym (patrz: stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy).
Natomiast nadgodziny średniotygodniowe można stwierdzić dopiero na koniec okresu rozliczeniowego. Oznacza to, że wynagrodzenie z dodatkiem za takie nadgodziny wypłaca się dopiero razem z pensją za ostatni miesiąc okresu rozliczeniowego.
O ile godziny nadliczbowe z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy powstają dopiero z upływem okresu rozliczeniowego, o tyle godziny nadliczbowe z przekroczenia dobowej normy czasu pracy powstają w dniu, w którym wystąpiły. Wtedy też pracownik nabywa prawo do opłacenia tych godzin, oprócz normalnego wynagrodzenia, stosownym dodatkiem.
Pracodawca może zostać zwolniony z obowiązku finansowej rekompensaty przekroczeń dobowych (wypłaty dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych) jedynie wtedy, gdy przed terminem płatności wynagrodzenia za pracę, przypadającym bezpośrednio po wystąpieniu godzin nadliczbowych z przekroczenia normy dobowej, pracownik wystąpi z wnioskiem o udzielenie czasu wolnego bądź pracodawca skorzysta z możliwości przewidzianej w art. 1512 § 2 Kodeksu pracy i oznaczy w grafiku pracownika termin udzielenia czasu wolnego w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych.
Działania pracownika (złożenie wniosku) lub pracodawcy (wskazanie terminu odbioru czasu wolnego), zmierzające do uniknięcia wypłaty dodatku za przepracowane godziny ponad normę dobową, powinny nastąpić przed najbliższym terminem wypłaty wynagrodzenia. W przeciwnym razie pracodawca jest obowiązany wypłacić dodatek, mimo że okres rozliczeniowy nie uległ zakończeniu (opinia PIP – pismo z 21 kwietnia 2009 r., GPP-306-4560-32/09/PE/RP).
Podstawa prawna:
- Art. 9, art. 55, art. 85–91, art. 94 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
- Art. 218 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 ze zm.).
Marek Rotkiewicz, prawnik, wykładowca na szkoleniach
Zobacz także:
