Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym lub bezpłatnym nie posiada statusu „własnego pracownika”. W czasie takiej przerwy stosunek pracy ulega zawieszeniu. Zawarcie z pracownikiem w tym czasie umowy zlecenia powoduje konieczność zgłoszenia tego pracownika do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, tak jak zleceniobiorcy niebędącego równocześnie pracownikiem.
Pracownik zatrudniony w ramach umowy o pracę od dnia zatrudnienia do zakończenia pracy, podlega ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu) oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu. W czasie tego okresu pracodawca zobowiązany jest do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne, wyjątkiem mogą być przerwy w podleganiu ubezpieczeniu z różnych przyczyn, za które składek nie należy opłacać.
Jedną z takich przerw w opłacaniu składek jest urlop bezpłatny. Osoba ta nadal będzie pracownikiem – na pracodawcy ciąży obowiązek przekazania informacji do ZUS raporcie ZUS DRA, o przerwie w podleganiu ubezpieczeniom.
Przykład: W okresie od 1 do 30 czerwca 2013 r. pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym. Pracodawca złoży za pracownika raport ZUS RSA kod tytułu ubezpieczenia 01 10 XX (pracownik), w którym poda okres 1.06.2013-30.06.2013 oraz kod świadczenia/przerwy 111 (urlop bezpłatny). ZUS RCA pracodawca nie składa, ponieważ pracownik nie otrzymał wynagrodzenia i podstawa wymiaru oraz kwoty składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne wynoszą 0 zł.
