Oświetlenie pomieszczeń pracy

W pomieszczeniach pracy stałej należy zapewnić oświetlenie dzienne. Możliwe jest również oświetlenie pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi wyłącznie światłem sztucznym, jeżeli:

• oświetlenie światłem dziennym jest niemożliwe lub niewskazane ze względu na technologię produkcji,
• jest ono uzasadnione celowością funkcjonalną zlokalizowania tych pomieszczeń w obiekcie podziemnym lub części budynku pozbawionej oświetlenia naturalnego,
• w przypadku pomieszczeń będących miejscami pracy stałej dla zastosowania wyłącznie oświetlenia światłem sztucznym zostanie uzyskana zgoda właściwego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydana w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy.

Pomieszczenia pracy mogą być oświetlone światłem dziennym przez:

• świetliki dachowe (oświetlenie górne),
• okna umieszczone w ścianach bocznych pomieszczeń (oświetlenie boczne),
• świetliki dachowe i okna (oświetlenie mieszane).

Najlepszym oświetleniem naturalnym jest oświetlenie górne (świetliki dachowe), gdyż zapewnia równomierne oświetlenie całej powierzchni pomieszczenia.

W pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi stosunek powierzchni okien, liczonej w świetle ościeżnic, do powierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1 do 8. Natomiast w innym pomieszczeniu, w którym oświetlenie naturalne jest wymagane ze względu na przeznaczenie – powinien on wynosić co najmniej 1 do 12.

W praktyce należy zwracać szczególną uwagę na utrzymanie we właściwym stanie powierzchni oszklonych w firmie. Chodzi tu o to, aby:

• okna, świetliki i naświetla w pomieszczeniach pracy o dużej wilgotności powietrza były wykonane w sposób zabezpieczający skraplanie się w nich pary wodnej (w przypadku szczególnie dużego zaparowania pomieszczenia i możliwości spadania kropel wody na stanowisko pracy trzeba zainstalować rynienki lub inne urządzenia odprowadzające wodę z okien, świetlików i naświetli),
• szyby w oknach i świetlikach były czyste oraz przepuszczały dostateczną ilość światła (do umycia okien i świetlików powinien być zapewniony dogodny oraz bezpieczny dostęp, okna w budynku wysokościowym – na kondygnacjach położonych powyżej 55 m nad terenem powinny mieć zabezpieczenia uniemożliwiające ich otwarcie przez osoby do tego niepowołane),
• okna i świetliki były wyposażone w odpowiednie urządzenia eliminujące nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy (np. zasłony, żaluzje, rolety),
• okna i świetliki przeznaczone do wietrzenia pomieszczeń były wyposażone w urządzenia pozwalające na otwieranie ich w łatwy i bezpieczny sposób z poziomu podłogi oraz ustawienie części otwieranych w pożądanym położeniu (np. przez system dźwigni uruchamianych z poziomu podłogi).

Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polską Normą PN-EN 12464-1:2012 - Światło i oświetlenie – Oświetlenie miejsc pracy – Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach.

Prawidłowe sztuczne oświetlenie pomieszczeń pracy wymaga w szczególności właściwego doboru lamp i opraw oraz odpowiedniej ich liczby, mocy, rozmieszczenia i wysokości zawieszenia, tak aby:

• uzyskać dostateczne natężenie oświetlenia,
• zachować równomierność oświetlenia w różnych miejscach i czasie,
• źródła światła nie oślepiały (należy ograniczyć olśnienie),
• cienie nie utrudniały widoczności,
• barwa światła i stopień zniekształcenia barw był odpowiedni,
• uzyskać pożądany rozkład luminacji,
• uzyskać odpowiedni stopień zabezpieczenia opraw przed oddziaływaniem środowiska.

Spełnienie tych warunków zależy nie tylko od dobrego zaprojektowania instalacji oświetleniowej, ale w dużym stopniu od odpowiedniej konserwacji urządzeń i pomieszczeń.

Ponadto z upływem czasu jakość oświetlenia stale się pogarsza wskutek starzenia się źródeł światła, a w tym też ciemnienia baniek szklanych, zabrudzeń opraw, lamp, ścian i sufitów.

Założenie podczas wymiany nieodpowiednich żarówek o mniejszej mocy jest częstym powodem pogorszenia się jakości oświetlenia.

Natężenie oświetlenia mierzone jest w luksach (lx). Jest ono jednym z podstawowych kryteriów oceny oświetlenia elektrycznego.

Trzeba pamiętać, że złe oświetlenie pomieszczeń pracy może być przyczyną wypadków – ludzie mogą nie zauważać zagrożenia lub nie doceniać jego niebezpieczeństwa.