W pomieszczeniach zakładów pracy powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z ich potrzeb funkcjonalnych i użytkowych, dostosowana do bilansu ciepła, wilgotności oraz występujących w nich zanieczyszczeń stałych i gazowych. Odpowiednią wymianę powietrza w pomieszczeniach firmy można uzyskać jedynie przez zastosowanie właściwie dobranej i sprawnej wentylacji.
Wentylacja to proces usuwania z pomieszczeń zanieczyszczonego powietrza i dostarczania w jego miejsce świeżego.
Wentylowanie pomieszczeń pracy jest konieczne, gdyż powietrze we wszystkich z nich stale ulega jakiemuś zanieczyszczeniu. To natomiast obniża bezpieczeństwo, higienę i komfort pracy znajdujących się w nich pracowników, skutkując realnym zagrożeniem ich zdrowia, a nawet życia oraz – co również ważne – gorszą jakością i efektywnością pracy.
Zapewniająca równomierną wymianę powietrza we wszystkich pomieszczeniach pracy wentylacja ogólna jest jednym z najczęściej stosowanych środków ochrony zbiorowej pracowników.
Wentylacja pomieszczeń pracy może następować w sposób naturalny. Dzięki różnicy temperatury, a więc i gęstości powietrza wewnątrz oraz na zewnątrz budynku, a także działaniu wiatru powietrze dostaje się do budynku przez nieszczelności w oknach i drzwiach lub specjalne nawiewniki, a wydostaje się przez kratki oraz kanały wentylacyjne.
Skuteczność wentylacji naturalnej zależy od warunków atmosferycznych (głównie temperatury zewnętrznej powietrza oraz kierunku wiatru) i w związku z tym zmienia się w ciągu roku.
Bardzo ważne jest odpowiednie usytuowanie wylotów kanałów wentylacyjnych (niewłaściwa ich lokalizacja może bardzo istotnie obniżyć tzw. ciąg, a nawet odwrócić jego kierunek).
Wentylacja naturalna dzieli się na:
- grawitacyjną, czyli wymianę powietrza spowodowaną różnicą temperatur wewnątrz i na zewnątrz pomieszczenia,
- aerację, czyli wymianę powietrza spowodowaną różnicą jego ciśnień (wywołaną działaniem wiatru) wewnątrz i na zewnątrz pomieszczenia.
Wentylacja może także działać w sposób mechaniczny. Wymiana powietrza jest wtedy niezależna od jakichkolwiek wpływów atmosferycznych. Wymuszony jego przepływ wynika z zastosowania wentylatora lub innego urządzenia mechanicznego.
Zaletą wentylacji mechanicznej jest to, że umożliwia ona poddanie obróbce powietrza przed wprowadzaniem go do pomieszczeń, przez jego:
- ogrzanie,
- schłodzenie,
- odpylenie,
- nawilżenie,
- osuszenie.
W zależności od sposobu wymiany powietrza wentylację mechaniczną dzieli się na:
- ogólną, zapewniającą równomierną wymianę powietrza w całym pomieszczeniu,
- miejscową, przeciwdziałającą zanieczyszczeniu powietrza w miejscu jego wydzielania.
Do wentylacji miejscowej służą następujące urządzenia:
- odciągi miejscowe – do usuwania zanieczyszczeń bezpośrednio w miejscu ich powstawania,
- nawiewy miejscowe – do wytwarzania w określonym miejscu warunków odmiennych od tych, które panują w całym pomieszczeniu,
- kurtyny powietrzne – do ochrony pomieszczeń przed przenikaniem zimnego powietrza zewnętrznego (w zimie) lub gorącego (w lecie) przez często otwierane bramy i drzwi wejściowe w budynkach przemysłowych lub użyteczności publicznej.
W pomieszczeniu zagrożonym wydzielaniem się lub przenikaniem z zewnątrz substancji szkodliwych dla zdrowia lub palnych, w ilościach mogących spowodować wybuch, należy stosować dodatkową, awaryjną wentylację wywiewną.
Powinna być ona uruchamiana od wewnątrz i z zewnątrz pomieszczenia oraz zapewniać wymianę powietrza dostosowaną do jego przeznaczenia.
Jednym z rodzajów wentylacji jest klimatyzacja. To utrzymywanie odpowiednich warunków ciśnienia, temperatury, wilgotności i składu chemicznego powietrza – wolnego od zanieczyszczeń – w zamkniętych pomieszczeniach.
Do klimatyzacji służą specjalne urządzenia, tzw. klimatyzatory. Jej celem jest przede wszystkim zapewnienie właściwych warunków higienicznych i dobrego samopoczucia pracownikom znajdującym się w klimatyzowanych pomieszczeniach.
Zygmunt Wieczorek, specjalista ds. analiz i prewencji zagrożeń zawodowych
Zobacz także:
