W firmie można mieć do czynienia z zapasami:
- materiałów,
- produkcji niezakończonej,
- wyrobów gotowych,
- towarów.
Firma, utrzymując zapasy materiałów, zapewnia sobie sprawny i ciągły przebieg procesów produkcyjnych. Zakłócenie rytmu produkcji we współczesnej, złożonej gospodarce może wywoływać straty przekraczające koszty związane z tworzeniem i utrzymywaniem tych zapasów. Poziom zapasów materiałów uzależniony jest m.in. od wielkości zużycia materiałów w procesie produkcyjnym, stopnia znormalizowania i ujednolicenia wykorzystywanych materiałów, rozpiętości asortymentowej produkcji, warunków zaopatrzeniowych itp.
Zapasy produkcji niezakończonej występują zaś w poszczególnych fazach i węzłach produkcji. Zapewniają one nieprzerwany tok procesów technologicznych. Do czynników kształtujących poziom tych zapasów można zaliczyć m.in.: rodzaj wytwarzanych wyrobów, długość procesu produkcyjnego, wielkość serii produkcyjnej, jej powtarzalność. W zapasach produkcji niezakończonej wyróżnia się:
- zapasy produkcji w toku (zapasy międzyoperacyjne),
- zapasy półfabrykatów ( półproduktów ).
Zapasy wyrobów gotowych dotyczą natomiast skompletowanych i całkowicie ukończonych wyrobów, odpowiadających swoimi cechami użytkowymi wymaganiom odbiorców firmy. Są one zatem przeznaczone do sprzedaży. Wielkość tych zapasów wyrobów gotowych może wykazywać istotną zmienność w czasie. Wśród czynników wpływających na poziom tych zapasów można wymienić m.in. sezonowość sprzedaży wyrobów, wahania popytu na wyroby, organizację produkcji wyrobów, uwarunkowania sprzedaży wyrobów itp.
Zapasy towarów występują zaś w przypadku prowadzenia działalności handlowej. Mają one na celu zapewnienie ciągłości sprzedaży i zaopatrzenia odbiorców w potrzebne wyroby. Wielkość tych zapasów stanowi zwykle znaczący składnik aktywów firm handlowych. Wielkość zapasów towarów zależy od wielu czynników (np. od rodzaju towarów, sposobu obrotu danymi towarami, warunków przechowywania danych towarów).
Utrzymywanie zapasów może mieć też określone znaczenie w kontaktach firmy z jej otoczeniem. Zapasy materiałów łagodzą lub niwelują zakłócenia powstające po stronie zaopatrzenia, ale również umożliwiają firmie zakup materiałów w określonym momencie, przy występowaniu korzystniejszych warunków cenowych. Podobnie firma może tworzyć zapasy wyrobów gotowych zależnie od przyjętej polityki w zakresie sprzedaży, wykorzystującej warunki rynkowe powstające w wyniku zmiany popytu.
dr Aleksander Kusak, pracownik naukowy Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego
Zobacz także:
