Zmiany w projekcie budowlanym. Co z prawami autorskimi?

Wprowadzenie zmian w projekcie budowlanym na etapie realizacji inwestycji wymaga zachowania określonych procedur przewidzianych ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1332 ze zm.; dalej: pb). Jeśli odstępstwa od projektu są nieistotne wystarczy uczynić w projekcie budowlanym odpowiednią wzmiankę (rysunek i opis) dotyczącą tego odstąpienia. W przypadku odstępstw istotnych konieczne jest uzyskanie decyzji o zmianie pozwolenia na budowę lub sporządzenie projektu budowlanego zamiennego, jeśli inwestor kontynuował budowę bez takiego zezwolenia.

Zmiana rozwiązań przyjętych w projekcie budowlanym wiąże się także z koniecznością zachowania przez inwestora wymogów wynikających z ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 880 ze zm.; dalej: upa). Koncepcje zawarte w dokumentacji projektowej mogą bowiem stanowić utwór podlegający ochronie. W konsekwencji wprowadzanie zmian do projektu budowlanego powinno odbywać się z poszanowaniem praw przysługujących autorowi projektu.

Zakwalifikowanie danej dokumentacji projektowej (a ściślej koncepcji w niej zawartych) jako utworu oznacza, że jej twórcy przysługują prawa o charakterze osobistym i majątkowym. W szczególności twórca projektu ma prawo do:

• integralności utworu (tj. nienaruszalności treści i formy utworu),

• rzetelnego wykorzystywania utworu,

• nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Oznacza to, że zasadniczo prawo nadzoru nad sposobem wykorzystania projektu budowlanego czy też możliwość dokonywania zmian w projekcie przysługują tylko projektantowi, który opracował dokumentację projektową.

Nawet jeśli inwestor nabył w drodze umowy autorskie prawa majątkowe do projektu to nie oznacza to, że może dokonywać zmian w projekcie bez zgody jego twórcy. Przeniesienie na inwestora praw majątkowych do projektu budowlanego nie pozbawia projektanta jego praw osobistych do utworu, w tym prawa do integralności utworu.

Nie każda zmiana projektu wymaga zgody twórcy projektu. Modyfikacja projektu może dotyczyć bowiem jakiś jego drobnych elementów i w konsekwencji nie prowadzić do naruszenia formy i treści utworu. Jak wskazuje się w orzecznictwie jedynie taka modyfikacja utworu, która stanowi naruszenie więzi istniejącej między twórcą a utworem narusza prawo do integralności utworu. Ocena, czy modyfikacja projektu narusza integralność koncepcji w nim zawartych zależeć będzie od okoliczności konkretnego przypadku.

Bez zezwolenia twórcy można wprowadzić zmianę naruszającą integralność utworu, gdy spełnione są przesłanki dopuszczalności jej wniesienia wskazane w art. 49 ust. 2 upa. Zgodnie z przywołanym przepisem następca prawny, choćby nabył całość autorskich praw majątkowych nie może, bez zgody twórcy, czynić zmian w utworze, chyba że są one spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić. Interpretacja tego przepisu prowadzi do wniosku, że dopuszczalne jest wprowadzanie zmian do dokumentacji projektowej bez zgody twórcy (a zatem także zlecenie wprowadzenia zmian innemu projektantowi) jeśli:

• zmian dokonuje inwestor dysponujący całością lub częścią majątkowych praw autorskich do projektu lub będący licencjobiorcą (inwestor z mocy prawa uzyskuje prawo do wykorzystania projektu budowlanego do jednej budowy);

• spowodowane jest to oczywistą koniecznością, a

• twórca nie miały słusznej podstawy im się sprzeciwić.

Jak wskazuje się w doktrynie ustalając, czym jest oczywista konieczność należy brać pod uwagę rodzaj utworu, to czy bez wprowadzenia zmian wykorzystanie utworu jest możliwe oraz czy konieczność wprowadzenia zmian można było przewidzieć w chwili zawierania umowy o wykonanie utworu.

Oprócz konieczności dokonania zmian musi zaistnieć druga przesłanka dopuszczająca modyfikację utworu bez zgody jego autora. Mianowicie powinna to być zmiana tego rodzaju, aby twórca nie miał słusznej podstawy jej się sprzeciwić. Zasadniczo jeśli zmiana może być uznana za konieczną to przyjmuje się, że nie istnieje po stronie twórcy słuszna podstawa, by się jej sprzeciwić. Oczywiście w każdym indywidualnym przypadku należy dokonać wyważenia interesów autora projektu i inwestora biorąc pod uwagę zakres i charakter zmiany oraz oryginalność projektu.