Kasowanie punktów karnych po 2 latach - nieskuteczna interwencja RPO

Dotychczas po roku następowało kasowanie punktów karnych. W nowych przepisach widnieje zapis, że nastąpi to dopiero po dwóch latach od opłaty mandatu. Tutaj muszę zmartwić wszystkich kierowców, bo to nie dwuletni okres który trzeba odczekać by skasować nadmiar punktów budzi niepokój Rzecznika Praw Obywatelskich. Zastrzeżenia ma on jedynie do początku biegu tego terminu. Jest on różny w przypadku mandatów kredytowych i w przypadku grzywien wymierzonych orzeczeniem sądu. Rzecznik Praw Obywatelskich postuluje, by bieg terminu rozpoczyna się w momencie uprawomocnienia decyzję nakładającą grzywnę, jeżeli zostanie ona uiszczona w terminie.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji nie widzi problemu i nie widzi też potrzeby zmiany przepisów. Uznaje, że punkty karne przecież nie są karą, a jedynie formą mobilizowania do przestrzegania przepisów. W tych wyjaśnieniach jakby umknęło, że kolekcja punktów karnych jednak do kary się przyczynia, bo może pozbawić ukaranego prawa jazdy. Jedyne co nie umknęło - nawet w odpowiedzi na zarzuty RPO, to chęć szybszego uzyskania pieniędzy z mandatów. I to przysłoniło jakiekolwiek inne racje.

Ministerstwo słusznie zauważa, że nie można mówić w tym przypadku o biegu terminu przedawnienia - bo tak RPO nazywa w swoim piśmie termin po którym punkty są kasowane. 

Zasada równości wobec prawa, zastrzeżona chociażby w Konstytucji, wymaga aby wszyscy obywatele byli traktowani tak samo. Jednak w przypadku, gdy bieg terminu w zależności od formy w której wymierzana jest kara, jest różny, Rzecznik dostrzega wątpliwości dotyczące tej konstytucyjnej zasady. 

Nie tylko sam termin kasowania punktów karnych zmieniły nowe przepisy. Modyfikację wprowadziły także do liczenia czasu po którym punkty zostaną skasowane. Przed 1 stycznia 2022 r. punkty karne były kasowane po roku od uprawomocnienia się rozstrzygnięcia będącego podstawą ich przyznania. 

Teraz sytuacja jest bardziej skomplikowana. Art. 98 ustawy o kierujących pojazdami, który określa w punkcie 5 kiedy następuje usunięcie informacji o otrzymanej liczbie punktów karnych zgromadzonych w ewidencji, uzależnia ten czas od orzeczenia mocą którego zostały nałożone. Dwuletni bieg terminu biegnie od daty uprawomocnienia się orzeczenia pod warunkiem, że mandat został opłacony - dla mandatów gotówkowych, kredytowych opłaconych kartą, oraz mandatu zaocznego opłaconego w terminie. Akurat w tym przypadku rozróżnienie momentu od którego liczy się dwuletni termin nie ma wielkiego znaczenia, bo mandaty stają się prawomocne z chwilą opłacenia. 

Natomiast w przypadku mandatu gotówkowego opłaconego gotówką, mandatu kredytowego opłaconego w terminie inaczej niż kartą oraz grzywien wymierzonych przez sąd, termin po którym można usunąć punkty karne rozpoczyna się od momentu wpłacenia grzywny. 

Mandat kredytowy jest wręczany sprawcy z siedmiodniowym terminem zapłaty. Jeśli ukarany zapłaci go bezpośrednio funkcjonariuszowi kartą - bieg dwuletniego terminu zaczyna się od razu. Jeżeli nie - dopiero w momencie wpłacenia go. Różnica jest być może niewielka, jednak może wpłynąć na sytuację ukaranego, który po dwóch latach ponownie dopuści się wykroczenia. Rzecznik Praw Obywatelskich nie widzi uzasadnienia dla takiego zróżnicowania. 

Jeżeli ukarany odmówi przyjęcia mandatu, sprawa jest kierowana do sądu. W tej sytuacji - zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich - bieg dwuletniego terminu po którym punkty będą skasowane, zacznie się dopiero wtedy, gdy po zakończeniu postępowania zostanie zapłacona grzywna - a termin na dokonanie tej opłaty wynosi 30 dni. Mamy więc czas całego postępowania i kolejne 30 dni, z których można skorzystać. .

Uzasadnienie, w którym pomysłodawcy tego rozwiązania przekonują, że ma ono skłonić do szybszego opłacania grzywien, zdecydowanie nie przekonuje RPO. Niezapłacona grzywna podlega egzekucji, więc organy państwa mają narzędzia pozwalające im zadbać o ściągnięcie grzywny i nie muszą sięgać dodatkowo po rozwiązanie, które tak naprawdę z jednej strony pozwala zapłacić grzywnę w ciągu 30 dni, a jednocześnie wiąże z tym negatywne konsekwencje dla osoby chcącej skorzystać z tego terminu. 

W tym przypadku odpowiedź resortu mówi jednoznacznie, że RPO nieprawidłowo zinterpretował przepisy. Zgodnie bowiem z art. 98 ust. 5 pkt. 1 - punkty są kasowane z upływem 2 lat od daty uprawomocnienia się rozstrzygnięcia pod warunkiem, że została uiszczona grzywna. 

Jak widać, przepisy są na tyle precyzyjne, że każdy może mieć o nich inne zdanie. Natomiast konsekwencje tych niejasności spadną - jak to najczęściej bywa - na osoby, których przepisy będą dotyczyły, a nie na tych, którzy je zgodnie z własnymi interpretacjami będą stosować.