Jeżeli kontrakt menedżerski nie jest wykonywany w ramach działalności gospodarczej, podlega on ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu na zasadach właściwych dla zleceniobiorców. W takim przypadku kontrakt menedżerski zawarty po rozpoczęciu działalności gospodarczej przez menedżera stanowi tytuł tylko do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, chyba że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tej umowy jest niższa od podstawy wymiaru składek z tytułu działalności gospodarczej.
Wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia (np. kontraktu menedżerskiego, umowy o zarządzenie przedsiębiorstwem), oraz prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej stanowią odrębne tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego.
Nie dotyczy to jednak przypadku, gdy przedmiot umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług mieści się w zakresie prowadzonej przez ubezpieczonego pozarolniczej działalności gospodarczej. W takiej sytuacji jedynym tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego jest bowiem pozarolnicza działalność gospodarcza.
Należy jednak zastrzec, że zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym przez ZUS zasada ta nie dotyczy umowy o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktu menedżerskiego lub umowy o podobnym charakterze, wykonywanej w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej. W ocenie ZUS wyżej wymienione umowy stanowią odrębny tytuł do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, nawet jeżeli są wykonywane w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej. W konsekwencji, jeżeli menedżer w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej osiąga jedynie przychody z wyżej wymienionych umów – zgodnie ze stanowiskiem ZUS – na potrzeby ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego traktowany jest tylko jako zleceniobiorca.
Odmienny pogląd wyraził jednak Sąd Najwyższy w wyroku z 9 grudnia 2008 r., (I UK 138/08), orzekając, że umowa o zarządzanie przedsiębiorstwem (spółką) lub kontrakt menedżerski, wskazane w art. 13 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako źródła przychodu z działalności wykonywanej osobiście, nie stanowią samodzielnej podstawy podlegania ubezpieczeniom społecznym z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej, jeżeli są realizowane w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej.
W przypadku gdy kontrakt menedżerski nie jest wykonywany w ramach prowadzonej przez menedżera pozarolniczej działalności gospodarczej, mamy do czynienia ze zbiegiem dwóch tytułów ubezpieczeniowych. O tym, który z nich jest tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, rozstrzyga przede wszystkim art. 9 ust. 2a ustawy systemowej.
Zgodnie z tym przepisem zleceniobiorca, który jednocześnie prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą, podlega z tytułu tej działalności obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tylko wówczas, gdy jego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług jest niższa od obowiązującej tego zleceniobiorcy najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność (tj. 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego albo 30% minimalnego wynagrodzenia). Jeżeli zaś podstawa wymiaru składek z tytułu umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług jest co najmniej równa najniższej podstawie wymiaru składek z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, znajduje zastosowanie art. 9 ust. 2 ustawy systemowej, a co za tym idzie – co do zasady – tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jest ten tytuł, który powstał najwcześniej. Taki ubezpieczony podlega obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu zarówno z tytułu kontraktu menedżerskiego, jak i z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c i e w związku z art. 82 ust. 1 ustawy zdrowotnej).
Osiągany przez zleceniobiorcę przychód w postaci diet i innych należności z tytułu podróży służbowej jest wolny od składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, ale tylko do wysokości określonej w przepisach rozporządzenia MPiPS z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. z 2013 r. poz. 167).
Podstawa prawna:
art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5 oraz art. 9 ust. 2 i 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.),
art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c i e oraz art. 82 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 ze zm.),
§ 2 ust. 1 pkt 15 oraz § 5 ust. 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).
Piotr Kostrzewa, specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych
Zobacz także: