Służba bhp, nadzór oraz pracownicy obsługujący maszyny i urządzenia techniczne tworzą zasady bhp, czyli w praktyce warunki niezbędne do wykonywania pracy w bezpieczny sposób. To właśnie od ich inwencji zależy, jaką treść będzie miała dana instrukcja bhp. Aby spełniała ona odpowiednie wymogi, warto zapoznać się z konstrukcją i materiałami niezbędnymi przy ich tworzeniu.
Główną treść instrukcji bezpiecznej pracy stanowią zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, którymi są:
- nieokreślone przez żaden przepis prawny, ale aprobowane przez pracodawcę oraz osoby kierujące pracą, reguły i procedury bezpiecznego postępowania wynikające z doświadczenia życiowego oraz przesłanek naukowo-technicznych (np. zawarte w poradnikach, podręcznikach, dokumentacji technicznej),
- nieunormowane prawem reguły wynikające z doświadczenia życiowego, rozwoju techniki i logicznego rozumowania, których przestrzeganie zapewnia faktyczne bezpieczeństwo pracy,
- pozaprawne normy postępowania, które są akceptowane przez pracowników nadzoru (np. mistrzów, brygadzistów, kierowników).
Tworząc instrukcję bhp, warto jest korzystać przede wszystkim z:
- przepisów, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu określonych prac,
- dokumentacji techniczno-eksploatacyjnej urządzeń,
- oceny ryzyka zawodowego na danym stanowisku pracy (oceny takie zawierają identyfikację zagrożeń i dobór do nich odpowiednich środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko zawodowe do poziomu dopuszczalnego),
- przyjętych w firmie metod pracy ukształtowanych w wyniku długoletniej praktyki,
- konsultacji z pracownikami obsługującymi dane urządzenie.
Praktyczna instrukcja bhp powinna składać się z następujących elementów:
- informacje ogólne (np. kto jest upoważniony do obsługi urządzenia, informacje dotyczące badań profilaktycznych, szkoleń bhp lub kwalifikacji zawodowych, uwagi dotyczące odzieży i obuwia roboczego oraz środków indywidualnej ochrony),
- podstawowe warunki bezpiecznej pracy (informacje dotyczące organizacji stanowiska pracy z punktu widzenia bezpieczeństwa, np. w zakresie wyznaczania i utrzymania dróg transportowych, zabezpieczenia urządzeń ciśnieniowych przed gromadzeniem się ładunków elektrostatycznych itp.),
- czynności przed rozpoczęciem pracy (np. w zakresie kontroli stanu technicznego urządzenia lub przygotowania materiału do obróbki),
- czynności podczas pracy (takie, których wykonywanie czy przestrzeganie zapewnia faktyczne bezpieczeństwo pracy, na przykład niepalenie tytoniu na stanowisku pracy),
- czynności zabronione (np. przy eksploatacji wózków jezdniowych podnośnikowych zabrania się operatorowi podnoszenia innych osób na widłach wózka),
- czynności po zakończeniu pracy (np. informacje o uporządkowaniu stanowiska pracy),
- uwagi końcowe (np. jakie postępowanie obowiązuje, jeśli nastąpi wypadek na stanowisku pracy, sposób przekazania stanowiska następcy przy pracy zmianowej).
Tworząc instrukcję bhp, należy unikać przytaczania sformułowań
zawartych w przepisach prawnych. Jeżeli jednak już są to powinny
znaleźć się w uwagach ogólnych (np. osobom młodocianym zezwala się na
wykonywanie pracy przy obsłudze danego urządzenia na zasadach
określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 24 sierpnia 2004 r. w
sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania
przy niektórych z tych prac – Dz.U. nr 200, poz. 2047 ze zm.).
Pisząc o natężeniu oświetlenia, dopuszczalnych wartościach hałasu lub
zapyleniu powietrza, można powołać się na właściwe przepisy prawne (np.
rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002
r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników
szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy – Dz.U. nr 217, poz. 1833 ze
zm.) bądź odpowiednie Polskie Normy (np. PN-EN 12464-1:2011 Światło i oświetlenie – Oświetlenie miejsc pracy – Część 1: Miejsca pracy we wnętrzach).
Nie będzie żadnym błędem, jeżeli podstawy prawne nie zostaną podane.
Natomiast zawsze trzeba pamiętać, że ich podawanie wydłuża treść
instrukcji bhp, a samemu pracownikowi niewiele mówi.
Kazimierz Żurawski, główny specjalista ds. bhp, współpracownik firmy doradztwa w zakresie prawa i ochrony pracy SEKA S.A.
