Zabezpieczenie dodatkowego podatku VAT

Naczelny Sąd Administracyjny analizował, czy wykonanie dodatkowego zobowiązania podatkowego o którym mowa w art. 112c ustawy o VAT, dotyczącego podatku z naliczonego z faktur wystawionych np. przez nieistniejący podmiot bądź za niewykonaną usługę, może być objęte zabezpieczeniem na majątku podatnika. W sprawie uczestniczył także Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców.  Spójrzmy jakich przepisów dotyczyła sprawa. 

Ordynacja podatkowa pozwala dokonać zabezpieczenie wykonania zobowiązania podatkowego jeszcze przed terminem płatności. Mówi o tym art. 33 przywołanej ustawy. Zabezpieczenie na majątku podatnika, a także na majątku wspólnym w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim, może być dokonane gdy zachodzi uzasadniona obawa, że zobowiązanie nie zostanie wykonana. Jest to uzasadnione szczególnie w sytuacji, w której podatnik:
a) trwale nie uiszcza zobowiązań o charakterze publicznoprawnym, które są wymagalne
b) zbywa majątek, co może utrudnić, a nawet udaremnić egzekucję.

Spójrzmy jeszcze na art. 112c ustawy o podatku od towarów i usług, zgodnie z którym podatnik jest zobowiązany do opłaty dodatkowego zobowiązania podatkowego w części dotyczącej z podatku naliczonego wynikającego z faktur w wysokości 100%. Dotyczy to faktur:
a) wystawionych przez podmiot nieistniejący,
b) opiewających na kwotę niezgodną z rzeczywistością
c) stwierdzających czynności, które w ogóle nie zostały wykonane,
d) dotyczących czynności sprzecznych z ustawą lub mających na celu jej obejście (zgodnie z art. 58 kc.) oraz czynności pozornych (art. 83 kc). 

Zdaniem Rzecznika MŚP dodatkowy podatek o którym mowa w art. 112c ustawy o VAT nie jest zobowiązaniem podatkowym, a sankcją administracyjną. W związku z tym nie można zabezpieczać jego wykonania na podstawie art. 33 op. Jest to zgodne z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oceniającego charakter dodatkowego podatku. Nie ma ono zasadniczych cech podatku VAT. Dodatkowy podatek VAT określony w art. 112c ustawy o VAT nie powstaje ze względu na wykonanie określonej czynności podatnika - wręcz przeciwnie, jest konsekwencją błędu w deklaracji. Podatek dodatkowy jako sankcja administracyjna jest nakładany na podatnika, który zadeklarował kwotę zwrotu różnicy podatku od wartości dodanej lub zwrotu podatku naliczonego wyższą od kwoty należnej (por. wyrok TSUE z 15 stycznia 2009 r., sygn. C-502/07 oraz wyrok TSUE z 15 kwietnia 2021 r., sygn. C-935/19). 

Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale składu siedmiu sędziów z 29 maja 2023 r., sygn. I FPS 1/23 uznał:
„Przedmiotem decyzji o zabezpieczeniu zobowiązania podatkowego na podstawie art. 33 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa nie może być dodatkowe zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w  art. 112c ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.”