Klauzule abuzywne w umowach kredytowych

Rzecznik Praw Obywatelskich złożył nadzwyczajną skargę w sprawie małżeństwa, które podpisało umowę kredytu hipotecznego na cele mieszkaniowe. Wysokość kredytu wynosiła 120 tys. zł. - umowa została podpisana w 2008 r., rok później strony aneksowały umowę. Zgodnie z aneksem pozostająca do spłaty część kredytu miała być denominowana do franka szwajcarskiego. 

Małżeństwo przestało wywiązywać się z warunków umowy, bank wypowiedział ją i wezwał do uregulowania należności. Następnie wystawił bankowy tytuł egzekucyjny na kwotę 171 583 zł, która wynikała z przewalutowania. Tytuł egzekucyjny został opatrzony przez sąd rejonowy klauzulą wykonalności w 2013 r., a wierzytelność kupił Fundusz Inwestycyjny. Fundusz wniósł o orzeczenie zapłaty przez pozwanych 120 tys. wraz z odsetkami, a Sąd Okręgowy wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym. Po jego uprawomocnieniu, komornik wszczął postępowanie egzekucyjne, m.in. z nieruchomości kredytobiorców. 

Analizując stan sprawy Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł liczne zarzuty. Jeden z nich dotyczył naruszenia zasad ochrony konsumentów, które wynikają zarówno z Konstytucji, jak i przepisów o ochronie konsumentów, w tym unijnej Dyrektywy 91/13. Zgodnie z nimi sąd powinien z urzędu zbadać w toku postępowania postanowienia umowy kredytu pod kątem ich abuzywności. Co więcej - sąd nie zbadał także, czy umowa nadal będzie ważna, w przypadku usunięcia z niej klauzul niedozwolonych. Sąd ograniczył się jedynie do stosowania przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, pomijając zupełnie regulacje dotyczące ochrony konsumentów.

Ważne: Rzecznik Praw Obywatelskich podkreśla także, że nie można zaakceptować praktyki sądów, które będą wydawały nakaz zapłaty przeciwko konsumentowi stosując jedynie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, bez oceny kontroli umowy, ponieważ prowadziłoby to do obejścia przepisów Dyrektywy 93/13.

Zastosowanie w tym przypadku postępowania nakazowego, mającego charakter uproszczony, nie pozwoliło dokładnie zbadać okoliczności sprawy, co m.in doprowadziło do niesprawiedliwego rozstrzygnięcia. Zdaniem RPO sprawa w takich przypadkach powinna być skierowana na rozprawę, ponieważ istnieją wątpliwości dotyczące podstawowego stosunku prawnego - szczególnie w tej sprawie, ponieważ do materiału dowodowego nie został dołączony aneks dotyczący denominacji, sąd nawet nie miał więc możliwości przeprowadzenia kontroli abuzywności - a taki jest jego obowiązek w sprawach konsumentów. 

• Darowizna na spłatę kredytu hipotecznego – czy można skorzystać ze zwolnienia od podatku 
• Spłata kredytu zaciągniętego na zbywaną nieruchomość – interpretacja ogólna MF 

Ważne: Zgodnie z twierdzeniami TSUE bezskuteczność niedozwolonych klauzul umownych wynika z samego prawa. Sąd krajowy ma zatem obowiązek w każdej konkretnej sprawie z udziałem konsumenta dokonać z urzędu takiej oceny.