Najważniejsze dla spółdzielni mieszkaniowych zmiany w egzekucji w 2019 roku

W 2019 r. istotnej zmianie uległy przepisy normujące przebieg postępowania egzekucyjnego. Składają się na nie zmiany Kodeksu postępowania cywilnego oraz wejście w życie ustawy z 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (tekst jedn.: Dz.U. z 2018r. poz 770 ze zm.; dalej: ukk) oraz ustawy z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (tekst jedn.: Dz.U. Z 2018 r. poz 771 ze zm.; dalej: uks). Nową ustawę o kosztach komorniczych stosujemy do spraw wszczętych po 1 stycznia 2019 r. poza jednak art. 29 i 30, które mówią o opłatach – te przepisy znajdują zastosowanie również do spraw wszczętych przed 1 stycznia 2019 r.

Przepis art. 7 ust 1 ukk stanowi, że jeżeli czynność komornika powoduje wydatki, komornik uzależnia dokonanie tej czynności od uiszczenia zaliczki przez stronę, która wnosi o dokonanie czynności. Innymi słowy bez zaliczki komornik nie podejmie czynności. Zaliczka ma charakter celowy czyli może być zagospodarowana tylko na te wydatki, które komornik wskazał w wezwaniu.

W związku z powyższym dobrą praktyką będzie zamieszczanie już we wniosku o egzekucję sformułowania, że wierzyciel wyraża zgodę na wykorzystanie pozostałej zaliczki na inne czynności. Ponadto wpłacając zaliczkę, w opisie przelewu należy dokładnie rozpisać jaka kwota wpłacana jest na jakie czynności.

Zgodnie z art. 14. ukk spółdzielni przysługuje zwrot wydatków za przedstawienie dokumentu na żądanie komornika i wynagrodzenie z tytułu udzielenia informacji komornikowi. Wysokość wynagrodzenia określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 21 grudnia 2018 r. w sprawie maksymalnej wysokości wynagrodzenia za udzielenie informacji komornikowi sądowemu (Dz.U. z 2018 r. poz. 2486). Opłaty tej nie stosuje się w sprawach o egzekucję lub wykonanie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia świadczeń alimentacyjnych lub rent mających charakter alimentów oraz w sprawach o egzekucję lub wykonanie zabezpieczenia roszczenia niezwiązanego z wykonywaniem działalności gospodarczej, wszczętych na wniosek Skarbu Państwa, w tym na polecenie sądu lub prokuratora. W sprawach tych przedstawianie dokumentów i udzielanie informacji jest nieodpłatne. Ponadto opłata nie przysługuje, jeśli tryb lub koszty przedstawiania dokumentów lub udzielania informacji wynikają z odrębnych przepisów.

Wprowadzono również premię dla dłużnika dobrowolnie spełniającego świadczenie do rąk komornika. Mówi o tym art. 27 ukk. Wynika z niego, że jeżeli dłużnik, w terminie miesiąca od dnia doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, wpłaci do rąk komornika lub na jego rachunek bankowy całość lub część egzekwowanego świadczenia, komornik ściąga od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 3% (a nie 10%) wartości wyegzekwowanego w ten sposób świadczenia.

Wprowadzono też istotne zmiany w zakresie opłaty stosunkowej przy umorzeniu postępowania egzekucyjnego. Zmiany te powinny skłonić do zastanowienia się, czy nie należy zmodyfikować postępowania przy podpisywaniu ugód z dłużnikami.

Zgodnie z art. 29. ukk w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela albo na podstawie art. 824 § 1 pkt 4 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.: dalej: kpc), wierzyciela obciąża opłata stosunkowa w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania. Jeżeli jednak wierzyciel wykaże, że przyczyna umorzenia postępowania egzekucyjnego wiąże się ze spełnieniem świadczenia przez dłużnika w terminie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji albo z zawarciem w tym terminie porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem dotyczącego sposobu lub terminu spełnienia świadczenia, opłata ta obciąża dłużnika. Jeżeli spełnienie świadczenia lub zawarcie porozumienia z wierzycielem nastąpiło po upływie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, obciąża go opłata w wysokości 10% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania.

Do 31 grudnia 2018 r., jeśli wierzyciel złożył wniosek o umorzenie, to opłata 5% od pozostałego roszczenia obciążała wyłącznie dłużnika, a teraz obciąża ona co do zasady wierzyciela. Można się uchylić od tej opłaty, jeżeli we wniosku o umorzenie wykaże się, że dłużnik zapłacił dług do rąk wierzyciela albo podpisał ugodę. Takie wyjaśnienie należy napisać od razu z własnej inicjatywy, gdyż komornik nie wezwie do uzupełnienia wniosku w tym zakresie tylko obciąży nas kosztami. Problem interpretacyjny pojawia się przy zdaniu ostatnim cyt. przepisu. Literalnie należy z niego odczytywać, że po upływie miesiąca obciąża się już tylko dłużnika opłatą 10%. Jednakże nie wszyscy są tego samego zdania.

Problematyczna dla spółdzielni może okazać się przesłanka art. 824 § 1 pkt 4 kpc, która mówi o umorzeniu, jeżeli wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania. Oznacza to, że przy zawieraniu ugód z dłużnikami należy przed upływem 6-u miesięcy dopilnować wniosku o umorzenie lub podjęcie zawieszonego postępowania w przeciwnym wypadku wierzyciel zostanie obciążony opłatą. Innymi słowy postępowania nie powinny pozostawać w zawieszeniu przez cały okres ugody tak jak to często zdarzało się do tej pory.

Wydaje się, że przesłanka art. 824 § 1 pkt 4 kpc w zakresie czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania nie powinna dotyczyć sytuacji gdy komornik wysyła pismo o wysłuchaniu w trybie art. 827 kpc przed umorzeniem. Nie chodzi o to, żeby wymyślać ciągle nowe sposoby egzekucji, w przeciwnym razie, w zasadzie nigdy nie byłoby możliwości umorzenia na skutek bezskuteczności egzekucji. Czynnością potrzebną do dalszego prowadzenia postępowania jest każdy wniosek, który powinien zgłosić wierzyciel, aby organ egzekucyjny mógł kontynuować egzekucję (np. wniosek o dokonanie opisu i oszacowania nieruchomości – art. 942 kpc, wniosek o wyznaczenie licytacji – art. 983 kpc, wniosek o ustanowienie kuratora – art. 802 kpc). Trudno jednak przewidzieć, czy komornicy nie będą tej przesłanki interpretować zbyt szeroko.

Zgodnie z nowymi przepisami, jeżeli wniosek o umorzenie, zostanie zgłoszony przed doręczeniem dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, opłata będzie wynosić 100 złotych. Zgodnie z art. 29 ust 4 ukk w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego z innych przyczyn niż wskazane w ust. 1 ukk komornik pobiera od wierzyciela opłatę w wysokości 150 złotych, z wyjątkiem przypadków oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Wyjątki takie określone zostały w art 29. ust. 5 ukk.

Opłaty nie pobiera się:

1) od osób fizycznych dochodzących roszczeń pracowniczych lub odszkodowawczych;

2) od jednostek samorządu terytorialnego;

3) od podmiotów, których przedmiotem działalności:

a) nie jest działalność finansowa i ubezpieczeniowa w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1068, z 2017 r. poz. 60 oraz z 2018 r. poz. 650) albo

b) jest działalność finansowa i ubezpieczeniowa w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej, o ile są wierzycielami pierwotnymi, a wierzytelność nie była przedmiotem obrotu

- pod warunkiem że postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte przed upływem dwóch lat od powstania tytułu egzekucyjnego obejmującego daną wierzytelność.

Zatem od spółdzielni nie będzie się pobierać opłaty 150 zł pod warunkiem wszczęcia egzekucji przed upływem 2 lat od powstania tytułu egzekucyjnego. Umorzenie przy ponownej egzekucji będzie wiązało się z opłatą 150 zł. Nie ma jednolitego stanowiska, czy przy ponownej egzekucji będzie można wyegzekwować opłatę 150 zł zapłaconą przy wcześniejszym umorzeniu.

Wprowadzono opłatę stosunkową obciążającą wierzyciela w przypadku oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego lub wskazania osoby niebędącej dłużnikiem. Art. 30 ukk stanowi, że w razie oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego lub wskazania we wniosku o wszczęcie egzekucji osoby niebędącej dłużnikiem komornik wydaje postanowienie o pobraniu od wierzyciela opłaty stosunkowej w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia. W takim przypadku komornik nie ściąga ani nie pobiera opłaty od dłużnika, a opłatę ściągniętą lub pobraną zwraca dłużnikowi.

Trzeba zatem zwrócić szczególną uwagę aby we wniosku nie było błędów literowych w nazwisku, bo to będzie wiązało się z ww. opłatą. Zapewne problematyczne będą sytuacje, gdy sąd na klauzuli wykonalności zamieści błędny PESEL dłużnika. Sytuacje takie będą wymagały ingerencji sądu gdyż należy się spodziewać, że w takich wypadkach komornicy również będą obciążać wierzycieli.

Od stycznia 2019 r. wzrosła z 2% do 5% opłata stosunkowa od wniosku o wykonanie zabezpieczenia roszczenia pieniężnego lub europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym. Nie dotyczy to zabezpieczenia polegającego na zobowiązaniu zapłaty.

Zmianie uległa też opłata stała od wniosku o wszczęcie egzekucji wydania rzeczy ruchomej iwynosi obecnie 400 złotych (art 33 ukk).

Bardzo istotne z punktu widzenia spółdzielni mieszkaniowych są przepisy dotyczące opłat przy eksmisji. Zmianie uległa opłata stała od wniosku o wszczęcie egzekucji wprowadzenia w posiadanie nieruchomości albo opróżnienia lokalu lub innego pomieszczenia (art. 34 ukk). Obecnie wynosi ona wynosi 1500 złotych. Opłata stała od wniosku o wszczęcie egzekucji wprowadzenia w posiadanie innej nieruchomości albo opróżnienia innego lokalu lub pomieszczenia wynosi 2000 złotych. Jeżeli nieruchomość, lokal lub pomieszczenie są wykorzystywane przez dłużnika wyłącznie do prowadzenia działalności gospodarczej, opłatę tę powiększa się o opłatę w wysokości 1000 złotych od drugiej i każdej kolejnej izby wchodzącej w skład nieruchomości, lokalu lub pomieszczenia, którego ma dotyczyć egzekucja. Łączna opłata nie może być wyższa niż 30 000 złotych.

Opłata stała za udział w usunięciu oporu dłużnika oraz wykonanie polecenia sądu w sprawie osadzenia dłużnika w areszcie wynosi 1000 złotych (art. 36 ukk), a opłata stała za poszukiwanie majątku dłużnika na zlecenie wierzyciela -100 złotych (art. 44 ukk).

Istotnym novum jest możliwość obciążenia kosztami skargi na komornika samego komornika, jednakże tylko jeśli zostanie wykazane oczywiste naruszenie przez niego prawa.

Zmiany wprowadza również Kodeks postępowania cywilnego. Wniosek o egzekucję można złożyć na urzędowym formularzu, który określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 30 listopada 2018 r. w sprawie określenia wzoru i sposobu udostępniania urzędowego formularza wniosku o wszczęcie egzekucji kierowanego do komornika (Dz. U. Z 2018r. , poz 2307.) Zgodnie z art. 760 par 1 kpc wnioskodawca sam wybiera, czy złoży w toku postępowania wnioski ustnie do protokołu czy pisemnie.

Komornik może obecnie żądać od spółdzielni mieszkaniowych informacji dotyczących stanu majątkowego dłużnika lub umożliwiających identyfikację składników jego majątku oraz danych adresowych jedynie w zakresie niezbędnym do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Skargę na czynności komornika jak i zaniechania rozpatruje sąd rejonowy właściwy dla siedziby komornika. Można ją wnieść na urzędowym formularzu.

Zgodnie z art. 801 kpc, jeśli wierzyciel nie wskaże majątku to komornik musi podjąć z urzędu dwie czynności tj. ustalić majątek na podstawie innych lub publicznych źródeł oraz wezwać dłużnika do złożenia wykazu majątku. Pamiętać należy, że poszukiwaniem majątku nie jest realizacja przez komornika wniosków wierzyciela o zwrócenie się z żądaniem udzielenia informacji do organów administracji publicznej, podmiotów wykonujących zadania z zakresu administracji publicznej, organów podatkowych, (np. US, UMiG), organów rentowych, (np. ZUS,KRUS), banków, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.

Istotna jest również modyfikacja art 1027 kpc. Zgodnie z jego nowym brzmieniem odpis planu podziału doręcza się dłużnikowi, osobom uczestniczącym w podziale oraz innym osobom, które zgłosiły swój udział, a ich należności nie zostały uwzględnione w podziale. Zarzuty przeciwko planowi podziału wnosi się do organu egzekucyjnego, który go sporządził, w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia tego planu. O zarzutach wniesionych do komornika rozstrzyga sąd.

Przepis ten obowiązuje od 1 stycznia 2019 r., nie mniej jednak należy zwrócić uwagę, kiedy plan podziału został sporządzony. Jeżeli miało to miejsce w 2018 r., to możemy jeszcze otrzymać z sądu zawiadomienie o możliwości zapoznania się z planem w sądzie. W takim przypadku nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby zawnioskować do komornika o przesłanie odpisu tego dokumentu. Komornik ma obowiązek udostępnić stronie odpis dokumentu z akt.

Art. 801 par 2 i 3 kpc wprowadza pojęcie szykany wobec dłużnika i umożliwia komornikowi ocenę a priori zasadności wniosku o podjęcie czynności egzekucyjnych. Przepis § 2 stanowi, że jeżeli zachodzą wątpliwości, czy wniosek o podjęcie określonych czynności egzekucyjnych lub żądanie złożenia wyjaśnień lub udzielenia informacji w trybie art. 761 kpc są niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku egzekucji, lub zachodzą uzasadnione podstawy do przyjęcia, że zostały złożone wyłącznie w celu szykany dłużnika, komornik może zobowiązać wierzyciela do uzasadnienia wniosku pod rygorem obciążenia wierzyciela kosztem bezskutecznych czynności podjętych na jego skutek - niezależnie od wyniku sprawy. Z kolei następnym paragraf stanowi, że komornik oddali wniosek, jeżeli w świetle okoliczności sprawy lub innych prowadzonych przeciwko temu samemu dłużnikowi postępowań egzekucyjnych wysoce prawdopodobne jest, że wniosek nie przyczyni się do zapewnienia prawidłowego toku egzekucji, a zachodzą jednocześnie uzasadnione podstawy do przyjęcia, że został on złożony wyłącznie w celu szykany dłużnika.

Podstawa prawna:

• Ustawa z 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych (tekst jedn.: Dz.U. z 2018r. poz 770 ze zm.);

• Ustawa z 22 marca 2018 r. o komornikach sądowych (tekst jedn.: Dz.U. Z 2018 r. poz 771 ze zm.);

• Ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.);

• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 21 grudnia 2018 r. w sprawie maksymalnej wysokości wynagrodzenia za udzielenie informacji komornikowi sądowemu (Dz.U. z 2018 r. poz. 2486).

Ryszard Stolarz

Radca prawny specjalizujący się w obsłudze prawnej spółdzielni mieszkaniowych; autor bloga www.spółdzielnia-mieszkaniowa.pl