Niedozwolona klauzula umowna i co dalej?

Sporo mówi się ostatnio o klauzulach abuzywnych w kontekście umów kredytowych. Niewątpliwie trzeba jednak zaznaczyć, że nie tylko w takich umowach można się na nie natknąć. Co więcej - przedsiębiorcy formułujący swoje wzory umowne, powinni się wcześniej zapoznać z klauzulami wpisanymi do rejestru klauzul umownych dotyczącymi ich branży. 

Na wstępie warto także wyjaśnić, że klauzulami abuzywnymi - czy inaczej klauzulami niedozwolonymi, są takie postanowienia umowne, które nie były uzgodnione indywidualnie z konsumentem, a określają jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, naruszając jego interesy. Jak łatwo zauważyć definicja jest dość nieostra, a ponieważ konsument jest objęty specjalną ochroną, warto zachować ostrożność w tworzeniu zapisów umownych. 

Klauzule abuzywne co do zasady są niewiążące. Jednak przewidziano wyjątek - te zapisy umowy będą wiązały strony w przypadku gdy zostały zapisane w sposób jednoznaczny, a dotyczą głównych świadczeń, takich jak cena czy wynagrodzenie. 

Jeśli konsument odmawia realizacji umowy, a roszczenie przedsiębiorcy oparte jest na zapisie uznanym za klauzulę abuzywną - konsument może podnieść taki zarzut przed sądem. Jest to incydentalna kontrola postanowień umownych - bowiem to od decyzji sądu będzie zależeć, czy faktycznie klauzula zostanie uznana za abuzywną. 

Prezes UOKiK ma także możliwość przeprowadzić kontrolę wzorca umownego, wydając decyzję administracyjną. Jego decyzja ma skutek jedynie w stosunku do przedsiębiorcy stosującego dany wzorzec, jednak odnosi się do wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim taką umowę. Jest to abstrakcyjna kontrola wzorca umownego. 

Prezes UOKiK może także otrzymać zawiadomienie dotyczące podejrzenia naruszenia zakazu stosowania we wzorcach umów z konsumentami klauzul abuzywnych. Do złożenia takiego zawiadomienia upoważniony jest:
a) konsument
b) Rzecznik Konsumentów
c) Rzecznik Finansowy
d) organizacja konsumencka lub zagraniczna organizacja wpisana na listę organizacji uprawnionych w państwach UE do wszczęcia postępowania o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.