Identyfikator podatkowy dla działalności nierejestrowej

Biorąc pod uwagę różnice w definicjach legalnych “działalności gospodarczej” na gruncie ustawy - Prawo przedsiębiorców oraz ustaw podatkowych (Ordynacji podatkowej czy ustawy o podatku od towarów i usług), trudno się dziwić, że osoby prowadzące działalność nierejestrową mają wątpliwości, jakim identyfikatorem podatkowym mają się posługiwać. Szczególnie, że sama ustawa o ewidencji i identyfikacji podatników i płatników nie zawiera ani swojej indywidualnej definicji legalnej działalności gospodarczej, ani też nie odwołuje się do rozumienia tego pojęcia zawartego w innym akcie prawnym. 

Zgodnie z ustawą o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, identyfikatorem podatkowym jest:
a) PESEL - dla podatników będących osobami fizycznymi, które nie są zarejestrowanymi podatnikami podatku od towarów i usług lub nie prowadzą działalności gospodarczej
b) NIP - dla pozostałych podmiotów, które podlegają obowiązkowi ewidencyjnemu, do których należą osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które na podstawie odrębnych ustaw są podatnikami, inne podmioty jeśli są podatnikami lub płatnikami składek na podstawie odrębnych ustaw.

Na podstawie aktualnego brzmienia art. 3 przywołanej ustawy, nie jest jasne, czy osoba prowadząca działalność nierejestrową musi posługiwać się numerem NIP. 

W związku z tym do art. 3 planowane jest wprowadzenie ust. 1a, z którego wprost będzie wynikać, że w przypadku osób prowadzących działalność nierejestrową, identyfikatorem podatkowym jest numer PESEL, chyba że:
a) osoby te są zarejestrowane jako podatnicy podatku od towarów i usług
b) dokonują zgłoszenia identyfikacyjnego na podstawie odrębnych przepisów albo na podstawie takich szczególnych przepisów są zobowiązani do posługiwania się NIP. 

Jednocześnie, projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ulepszenia środowiska prawnego i instytucjonalnego dla przedsiębiorców przewiduje, że osoby prowadzące działalność nierejestrową będą mogły dobrowolnie dokonać zgłoszenia identyfikacyjnego, nabywając NIP.

Jeśli zmiany wejdą w życie, osoby prowadzące działalność nierejestrową będą zatem co do zasady posługiwały się numerem PESEL. NIP będą wykorzystywały jedynie te osoby, które dobrowolnie wystąpiły o jego nadanie, bądź zarejestrowały się jako podatnicy VAT (niezależnie od tego czy dobrowolnie, czy obligatoryjnie), oraz gdy przepisy odrębne wymuszają posługiwanie się NIP, co dotyczy np. osób korzystających z kasy rejestrującej.