Zapłata zaległych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych przewiduje współfinansowanie składek na ubezpieczenia - zarówno społeczne jak i zdrowotne. Współfinansowanie polega na tym, że część składki opłaca płatnik, a część sam ubezpieczony, będący aktualnym albo byłym pracownikiem czy zleceniobiorcą. 

W przypadku zaległości, płatnik staje przed koniecznością uregulowania obu tych części z własnych środków. W związku z czym pojawiła się wątpliwość, czy takie działanie stanowi przychód dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jeśli odpowiedź byłaby twierdząca, konieczne byłoby zakwalifikowanie takiego przychodu do właściwego źródła i poboru zaliczki na podatek. 

W wielu interpretacjach indywidualnych można przeczytać, że taka zapłata przez płatnika części składek, które powinny być sfinansowane przez ubezpieczonego, jest równoznaczna z powstaniem u tego ostatniego przychodu. Uzasadniono to tym, że osoba ta otrzymała przychód, bo to ktoś inny poniósł koszty jego części składek. Za moment poniesienia przychodu uznawano moment opłacenia składki przez Płatnika (por. interpretacja indywidualna z 14 września 2021 r., sygn. 0113-KDIPT2-3.4011.508.2021.3.MS, oraz analogicznie interpretacja indywidualna z 5 października 2020 r., sygn. 0113-KDIPT2-3.4011.556.2020.2.JŚ oraz interpretacja indywidualna z 19 marca 2021 r. nr 0113-KDIPT2-3.4011.55.2021.1.ID).

Podobną sprawą zajmował się także Naczelny Sąd Administracyjny, który w wyroku z 25 stycznia 2022 r. (sygn. II FSK 1037/19) nie podzielił zdania wyrażonego w przedstawionych wcześniej interpretacjach. Stwierdził, że w przypadku gdy płatnik działa w zwłoce i reguluje należność za zaległe składki, robiąc to w ramach swoich publicznoprawnych obowiązków, to nie dokonuje przysporzenia majątkowego z tego tytułu na rzecz ubezpieczonego. 

Nie jest to odosobnione stanowisko - sądy administracyjne wielokrotnie podkreślały, że nie ma w tym przypadku żadnego przysporzenia po stronie ubezpieczonego. Zaznaczały jednocześnie, że to nie on jest zobowiązany do zapłaty składek wobec ZUS, a płatnik. Nie można więc mówić o tym, że płatnik wypełnia zobowiązanie za swojego pracownika czy zleceniodawcę. Dokonanie wpłat ma uregulować zaległości, które powstały z niewywiązania się przez płatnika z jego obowiązków publicznoprawnych (patrz także: wyrok NSA z 27 października 2015 r., sygn. II FSK 1891/13, wyrok NSA z 5 kwietnia 2019 r., sygn. II FSK 1311/17, wyrok NSA z 28 września 2021 r., sygn. II FSK 731/21) W wielu wyrokach NSA podkreśla także, że przyjęcie, że wykonanie zobowiązania przez płatnika rodzi przychód u ubezpieczonego, doprowadziłoby do sytuacji, w którym dopuszczone zostałoby podwójne opodatkowanie.

Minister finansów zaznacza, że istnieje jednolita i jednocześnie ugruntowana linia orzecznicza sądów administracyjnych w przedmiotowej sprawie. Zgodnie stoją one na stanowisku, że zapłata zaległych składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne przez płatnika składek, nie jest wykonaniem obowiązku za pracowników czy zleceniobiorców, a wykonaniem publicznoprawnego obowiązku samego płatnika. W związku z tym takie działanie nie prowadzi do powstania przychodu podatkowego u samych pracowników czy zleceniobiorców. Minister przyjął właśnie to stanowisko w swojej interpretacji. Podkreślił dodatkowo, że obowiązki publicznoprawne płatnika nie mogą być przeniesione na podatnika, co jest kolejnym argumentem świadczącym o tym, że zapłata zaległych składek przez płatnika nie może być uznana za świadczenie wykonane za ubezpieczonych. 

Ważne: Zapłata przez płatnika składek zaległych składek nie stanowi przysporzenia majątkowego zwiększającego majątek podatnika i nie może być uznana za nieodpłatne świadczenie na rzecz podatnika. Dla podatnika jest to czynność neutralna podatkowo. 

Taki sposób zapłaty składek ma swoje podatkowe konsekwencje dla płatnika. Nie może on uznać za koszty uzyskania przychodów tej części składek, którą powinien zapłacić ubezpieczony. 

Minister podkreślił, że zasady te dotyczą zarówno podatku dochodowego od osób fizycznych jak i podatku dochodowego od osób prawnych.