Przemoc wobec ucznia - obowiązki dyrektora szkoły i nauczycieli

Jednym z podstawowych obowiązków przewidzianych dla nauczycieli jest troska o dobro i bezpieczeństwo ucznia – zarówno w szkole, jak i poza nią. Całe grono pedagogiczne jest zobowiązane do reagowania w chwili zaistnienia podejrzenia, że uczeń jest ofiarą przemocy domowej. Przemoc w rodzinie to, zgodnie z ustawą, jednorazowe albo powtarzające się świadome działanie albo zaniechanie, które narusza prawa lub dobra osobiste członka rodziny. W szczególności dotyczy to sytuacji zagrażających utratą życia i zdrowia, naruszających godność i wolność, nietykalność osobistą i innych powodujących szkody na zdrowiu fizycznym i/lub psychicznym, wywołujących cierpienie i krzywdę u ofiary (art. 2 ust. 2 ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie).

Każdy, kto podejrzewa, że uczeń jest ofiarą przemocy w rodzinie, ma obowiązek poinformować prokuraturę lub Policję – w szczególności dotyczy to dyrektora szkoły i nauczycieli, których ustawa o systemie oświaty zobowiązuje do wspomagania rodziny oraz opieki nad uczniami pozostającymi w trudnej sytuacji życiowej (art. 1 ust. 2 i ust. 12 ustawa o systemie oświaty). Nie zawsze jednak dla nauczycieli jasne jest, jak powinni postępować w przypadku stwierdzenia, że uczeń jest krzywdzony. Co ważniejsze – często nie zdają sobie sprawy, że dla nauczycieli stosuje się przepisy dotyczące funkcjonariuszy publicznych i zobowiązuje pod groźbą kary do interwencji.

Podstawowym obowiązkiem dyrektora szkoły, do której uczęszcza uczeń doświadczający przemocy domowej jest złożenie doniesienia na Policję lub do prokuratury. Taki sam obowiązek jest przewidziany dla nauczycieli, jeżeli jako pierwsi dowiedzą się o sytuacji podopiecznego. Przemoc w rodzinie jest przestępstwem ściganym z urzędu, co oznacza, że każda instytucja państwowa  i samorządowa, która w związku ze swoją działalnością dowiedziała się o popełnieniu takiego przestępstwa musi zawiadomić Policję lub prokuraturę oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa (Art. 304 § 2 kodeks postępowania karnego). W związku z tym, że ustawa o systemie oświaty nie reguluje tych kwestii odrębnie, należy uznać, że prawem dyrektora szkoły jest w takiej sytuacji np. zatrzymanie go w placówce do czasu przybycia Policji.

Marta Wysocka, specjalistka w zakresie prawa oświatowego