Koszt zdegradowanych gruntów obciąży właścicieli nieruchomości

Sprawie przyjrzał się Rzecznik Praw Obywatelskich, który wprost stawia tezę, że odpowiedzialność za zaniechania władzy nie może być przerzucona na obywateli. A to oni mają w myśl projektowanych przepisów o wielkoobszarowych terenach zdegradowanych, podnosić finansowe konsekwencje zanieczyszczonego terenu. Nowe przepisy zakładają bowiem, że właściciele nieruchomości i ich sąsiedzi zostaną objęci specjalną opłatą za naprawienie zanieczyszczonego terenu, nawet jeśli to nie oni doprowadzili grunt do takiego stanu. 

Trzeba zauważyć, że uregulowanie w jednym akcie prawnym o randzie ustawy kwestii związanych z wielkoobszarowymi terenami zdegradowanymi zasługuje na pochwałę. Szczególnie, że ma to być regulacja kompleksowa, odnosząca się do terenów, których stopień zanieczyszczenia a nierzadko wręcz skażenia stanowić może zagrożenie nie tylko dla środowiska, lecz także dla zdrowia i życia ludzi. 

Projektowane przepisy zawierają jednak zapisy, które Rzecznik Praw Obywatelskich szczególnie analizuje w kontekście konstytucyjnych wolności i praw człowieka. 

Przepisy te zakładają bowiem, że może zostać zastosowana opłata adiacencka wynikająca z realizacją planu poprawy stanu środowiska na terenie zdegradowanym. 

Opłata adiacencka jest swoistego rodzaju współudziałem mieszkańców w kosztach, które ponosi gmina na ulepszanie przestrzeni. Mowa tutaj np. o budowie urządzeń infrastruktury, dróg itp. Działania takie sprawiają, że nieruchomość ma większą wartość na skutek działania organów administracji. 

Jeśli nieruchomość znajduje się na gruntach zdegradowanych, zanieczyszczonych to możliwości jej użytkowania maleją, bądź całkowicie są wyłączone. Jednak to zanieczyszczenie lub zniszczenie jest konsekwencją np. zaniedbań organów gminy czy działań poprzednich właścicieli, bądź właścicieli nieruchomości sąsiednich. 

W takim przypadku Rzecznik Praw Obywatelskich ma wątpliwości, czy słuszne jest zobowiązanie do ponoszenia opłaty adiacenckiej jedynie obecnego właściciela, który z zanieczyszczeniem niekoniecznie ma coś wspólnego. Co więcej - opłata ta może dotyczyć również właścicieli gruntów sąsiadujących z tymi “naprawianymi”. 

Jest to zdaniem RPO częściowe przerzucenie odpowiedzialności za np. długoletnie zaniedbania organów administracji publicznej, właśnie na aktualnego właściciela nieruchomości. 

Dodatkowo wykaz nieruchomości z którymi opłata będzie związana, ma być tworzony bez wcześniejszej wyceny tych nieruchomości, na podstawie swoistego przewidywania organów administracyjnych. 

Ze wskazanymi wątpliwościami RPO zwrócił się do resortu klimatu i środowiska.