Schroniska i poprawczaki jako tymczasowy dom ukraińskich dzieci

Przepisy ukraińskiej specustawy pozwalają użyczyć samorządom terytorialnym nieruchomości, które pozostają w zarządzie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. Przepis o którym mowa ma ułatwić znalezienie miejsca  do zapewnienia godnych warunków życia. 

W związku z kurczącą się liczbą miejsc, które mogą pełnić rolę tymczasowego lokum, faktycznie rozpoczęto przygotowania, by umożliwić samorządom korzystanie z takich obiektów, przede wszystkich dla wychowanków ukraińskich domów dziecka i dzieci bez opieki. 

Niewątpliwie wyzwaniem, które wiąże się z wykorzystywaniem schronisk dla nieletnich i zakładów poprawczych jako tymczasowe miejsce dla uchodźców jest konieczność demontażu krat, drutów kolczastych i innych elementów wzmocnienia. Dotychczas pełniły one przecież rolę o charakterze izolacyjnym, stąd wzmocnione drzwi, kraty i wysokie ogrodzenia. Teraz mają być  schronieniem, a nie więzienie. Szczególnie, biorąc pod uwagę, że trafiać tam będą głównie dzieci, które doświadczyły wojennej traumy w swoim państwie. Sama deklaracja, że pobyt uchodźców i ich swobodne przemieszczanie nie będzie w żaden sposób ograniczone, to jednak przebywanie w takim otoczeniu może negatywnie wpłynąć na komfort ulokowanych tam dzieci, zważywszy na ich wojenne doświadczenia. 

RPO zwraca także uwagę na fakt, że niektóre skierowane do takich placówek osoby mogą mieć specjalne potrzeby wynikające z niepełnosprawności, a zatem obiekty do których trafią muszą być specjalnie do tego przygotowane. 

Sam dach nad głową to za mało. Dzieci, które trafiły do Polski bez rodziców czy opiekunów, potrzebują specjalistycznej opieki, w związku z tym, co przeżyły w swoim państwie i nową sytuacją, w której się znalazły, na zupełnie obcym terytorium

Zdaje się jednak, że rozwiązanie zakładające, że opieką tą będzie zajmować się dotychczasowa kadra pedagogiczna schronisk młodzieżowych i zakładów poprawczych, nie zdoła zapewnić odpowiedniej opieki. Rzecznik Praw Obywatelskich zauważa, że dotychczas zadania tej kadry dotyczyły działań resocjalizacyjnych. I mimo ich wysokich kompetencji zawodowych, zmiana charakteru placówki oraz totalny inny profil kierowanych tam dzieci, wymaga także zmiany kwalifikacji osób odpowiedzialnych za opiekę. Dodatkowo trzeba uwzględnić różnice językowa i kulturowe. Trudno wyobrazić sobie pomoc psychologiczną, jeśli lekarz i pacjent nie porozumiewają się w tym samym języku. 

Rozwiązaniem mogłoby być chociażby odpowiednie przeszkolenie dla kadry, aby uzupełnić jej wiedzę na temat adekwatnych metod niesienia pomocy osobom które doświadczają traumy wojennej i doświadczeń migracyjnych. RPO prosi także o informacje, czy przewidywane jest uzupełnienie personelu  o specjalistów zajmujących się pracą z dziećmi z takimi doświadczeniami. Być może warto byłoby także rozważyć zatrudnienie asystentów odpowiedzialnych nie tylko za tłumaczenie z języka ukraińskiego, lecz także wyjaśniających różnice kulturowe, by pomoc była najbardziej dostosowana do potrzeb konkretnego dziecka. 

Poznaj nasze szkolenia:

• Różnice w systemach oświaty Polski i Ukrainy. Różnice kulturowe. 
• Jak zadbać o siebie w sytuacji wojny na Ukrainie - zjawisko zmęczenia współczuciem 

Nie tylko o uchodźców w całym tym procesie należy dbać. Pamiętajmy, że dotychczasowi wychowankowie zostają przeniesieni do innych zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. W związku z tym, RPO apeluje również o dołożenie wszelkich starań, by zrobiono wszystko co można, by także ta grupa otrzymała możliwe wsparcie w płynnej adaptacji do nowych warunków.