Kryzys w oświacie - RPO do MEiN w sprawie sytuacji w szkołach

RPO wskazuje, że o brakach kadrowych pisał już wcześniej we wrześniu 2021 r. Choć upłynął już ponad rok, sytuacja nadal się utrzymuje, to zagraża realizacji konstytucyjnego prawa do nauki. Dyrektorzy mierzą się z wyzwaniem zapewnienia pełnej obsady kadrowej i nadal mają z tym problem. Związki zawodowe i stowarzyszenia monitorujące sytuację w oświacie informują o tysiącach wakatów. Urząd Miasta Stołecznego Warszawy określił liczbę wakatów na poziomie 2861. 

Niestety to nie koniec problemów z kadrami w szkołach i przedszkolach, bo nauczyciele odchodzą na emeryturę, a młodsi coraz rzadziej są zainteresowani wiązaniem swojej zawodowej ścieżki ze szkolnictwem. Przyczyn jest wiele - głównie jednak do kształt edukacji, kierunek zmian w oświacie i sposób kreowania nowych przepisów (m.in dotyczących zmian w awansie zawodowym nauczyciela, nieustanne walki o brak reformy Prawa oświatowego - już dwie próby wdrożenia Lex Czarnek, nowe zasady oceniania nauczycieli), warunki pracy i niewspółmierne do wymagań wynagrodzenie. Polska jest uznawana za jeden z krajów z najniższymi zarobkami kadry pedagogicznej w Europie. Nie dość tego, brakuje sprzętu w szkołach, w związku z czym nauczyciele sami muszą finansować zakup materiałów potrzebnych do pracy. 

Aby zagwarantować realizację zajęć zgodnie z planem, zatrudnieni nauczyciele dostają wiele godzin, a to jest nadmierne obciążenie, zwiększające ryzyko wypalenia zawodowego, a w konsekwencji może prowadzić do rezygnacji z wykonywania zawodu nauczyciela. To prowadzi także do pogorszenia jakości edukacji. 

Zdarzają się sytuacje, że nauczyciele po pierwszych doświadczeniach w pracy składają wypowiedzenie. 

Z kryzysem walczy się w sposób, który trudno określić jako rozwiązanie systemowe - wiele godzin pracy dla jednego nauczyciela, praca w kilku placówkach, powrót do pracy osób, które odeszły na emeryturę, a w ostateczności nawet zatrudnianie osób bez odpowiednich kwalifikacji. 

Dyrektorzy zgłaszają, że największe trudności mają w znalezieniu nauczycieli przedmiotów ścisłych: matematyki (85%), fizyki (16%), chemii (11%), informatyki (11%).

Sytuacja prowadzi do coraz większego zainteresowania edukacją domową i wyborem szkół prywatnych. Nie wszystkich na nie stać, w związku z czym nasilać się będą nierówności w dostępie do edukacji - a to sprzeczne z art. 70 Konstytucji, zgodnie z którym władze mają obowiązek zagwarantować obywatelom powszechny i równy dostęp do wykształcenia.