Pełnomocnika w postępowaniu administracyjnym - skutki dla doręczeń

Naczelny Sąd Administracyjny odpowiadał na pytanie dotyczące doręczenia postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności. W analizowanym stanie faktycznym, postanowienie zostało doręczone stronie, mimo że miała ona ustanowionego pełnomocnika. Zgodnie z art. 145 § 2 Ordynacji podatkowej - jeżeli ustanowiono pełnomocnictwo, pisma doręcza się właśnie pełnomocnikowi, na wskazany w dokumencie pełnomocnictwa adres. 

Rodzi się pytanie o związanie organu podatkowego decyzją. Zgodnie z Ordynacją podatkową, co do zasady organ ten jest związany decyzją od chwili doręczenia. Co w przypadku gdy strona lub jej pełnomocnik wniosła zażalenie?

Ważne: NSA odpowiedział w uchwale z 7 marca 2022 r., że w takim przypadku postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności doręczone stronie, należy uznać za niewiążące. Nawet wówczas, gdy zostało wniesione zażalenie na to postanowienie. 

Na gruncie art. 145 § 2 Ordynacji podatkowej, jest jednoznaczne, że doręczenie pisma z pominięciem ustanowionego przez stronę pełnomocnika, jest wadliwym doręczenie. Pozostaje kwestia rozważenia, jakie będą konsekwencje takiej wadliwości. 

Rozstrzygnięcie tej sprawy przez powiększony skład NSA jest bardzo istotne, bo dotychczas można było spotkać różne interpretacje doręczenia z pominięciem pełnomocnika. 

Jedno z nich dowodziło, że decyzja wchodzi do obrotu nie wymaga prawidłowego doręczenia, a doręczenie w ogóle. Czyli samej czynności doręczenia, będącej uzewnętrznieniem woli organu. Nawet jeśli adresat nie będzie prawidłowy (zob. m.in. wyrok NSA z 1 lutego 2017 r. - sygn. I FSK 1213/15). Taka interpretacja sprawia, że skutki naruszenia art. 145 § 2 o.p. zależą od tego, czy wadliwe doręczenie wywołało negatywne skutki dla strony. Jeśli np. od doręczonej decyzji zostało złożone w terminie odwołanie, to nie można mówić o negatywnych skutkach wadliwego doręczenia. Byłoby bezsensowne uchylanie decyzji, tylko po to by ją dostarczyć pełnomocnikowi, który złoży od niej odwołanie. A zatem interes strony byłby chroniony dokładnie w taki sam sposób (uchwały siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18 marca 2019 r. - sygn. akt I FPS 3/18).

Inna linia orzecznicza w ogóle nie odnosiła się do skutków dla strony, a jedynie do faktu samego naruszenia procedury doręczenia. (wyrok NSA z 25 czerwca 2019 r. - sygn. akt II FSK 1924/16; wyrok NSA z 27 listopada 2019 r. - sygn. akt II FSK 3863/17). 

Potwierdza to także NSA w wyroku z 11 sierpnia 2020 r. (sygn. II FSK 1779/18), w którym stwierdził, że nieprawidłowe doręczenie ma taki skutek, że obowiązek nie będzie istniał dla strony, więc nie będzie ona miała możliwości jego wykonania. 

NSA wyraził także pogląd wadliwe doręczenie stanowi wadę kwalifikowaną decyzji, która tak naprawdę przesądza o tym że decyzja nie istnieje. 

Ważne: Decyzja, która wbrew art. 145 § 2 o.p. została doręczona stronie, zamiast ustanowionemu pełnomocnikowi, jako nieistniejąca w obrocie prawnym, nie wywołuje żadnych skutków prawnych, wobec czego jej zaskarżenie jest niedopuszczalne (wyrok NSA z 17 września 2020 r. - sygn. akt I FSK 1658/17, wyrok z 1 września 2020 r. - sygn. akt II FSK 1461/18.)

W związku z wieloma rozbieżnościami interpretacyjnymi, dokonywanymi także przez NSA, ważne było podjęcie uchwały w sprawie doręczenia postanowienia dotyczącego rygoru natychmiastowej wykonalności.