Co dalej z rentą uczniowską?

Nowe regulacje dotyczące rent uczniowskich wprowadza proponowany art. 12d ustawy o rencie socjalnej. Zgodnie z jego proponowanym brzmieniem, osoby uprawnione do renty uczniowskiej bądź ich przedstawiciel ustawowy może złożyć wniosek o przyznanie renty socjalnej. Przepis określa termin do złożenia takiego wniosku. Będzie to możliwe od 1 października 2022 r. do 30 września 2023 r.  W takich przypadkach całkowita niezdolność do pracy osoby wnoszącej o przyznanie renty, jest ustalana na podstawie orzeczenia potwierdzającego niezdolność do pracy, uprawniającego właśnie do przyznania renty uczniowskiej. 

Ważne: W momencie przyznania renty socjalnej, wygaśnie prawo do pobierania renty uczniowskiej.  

Opisywana zmiana zawiera się w projekcie ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, czyli tzw. ustawy covidowej. 

Świadczenie nazywane rentą uczniowską jest wypłacane na podstawie art. 63 ustawy z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. 

Uczniowie szkół ponadpodstawowych oraz studenci szkół wyższych i uczestnicy studiów doktoranckich czy aspirantury naukowej mogli otrzymać rentę uczniowską w przypadku, gdy stali się całkowicie niezdolni do pracy i samodzielnej egzystencji, lub stali się całkowicie niezdolni do pracy w czasie uczęszczania do szkoły lub odbywania studiów. 

Renty uczniowskie wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych. 

Ustawa dająca podstawę prawną do wypłaty omawianego świadczenia obowiązywała do 31 grudnia 1998 r., jednak na podstawie art. 180 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, osoby uprawnione do otrzymywania tego świadczenia w dniu 1 stycznia 1999 r. zachowały do niego prawo na dotychczasowych zasadach. Nadal mogą więc korzystać z tego świadczenia osoby, które po 1 stycznia 1999 r. nadal są całkowicie niezdolne do pracy.   

Wysokość renty uczniowskiej wynosi 1338,44 zł. Jest to kwota obowiązująca w dniu 1 marca 2022 r - co warto zaznaczyć, bowiem każdego roku renty podlegają waloryzacji. Jej zasady określa ustawa o emeryturach i rentach. 

Renta uczniowska swoją wysokością odpowiada najniższej rencie z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Jeżeli osoba uprawniona do tego świadczenia rozpocznie aktywność zawodową, to niezależnie od uzyskanych przychodów, traci prawo do wypłaty renty. 

Jak wspomniałam wcześniej, ustawa będąca podstawą wypłaty renty uczniowskiej przestała obowiązywać 31 grudnia 1998 r.  Można powiedzieć, że w obecnym stanie prawnym, została ona zastąpiona przez inne świadczenie. Jest nim - także wypłacana przez ZUS, bądź inne organy emerytalno-rentowe - renta socjalna. Mogą ją otrzymywać osoby, które nie mają prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, a jednocześnie nie są zdolne do pracy i niezdolność ta pojawiła się:

• przed ukończeniem 18 roku życia,
• przed ukończeniem 25 roku życia jeśli dana osoba uczyła się w szkole lub szkole wyższej,
• w trakcie studiów doktoranckich, pobierania edukacji w szkole doktorskiej lub podczas aspirantury naukowej.

Jak widać, zakres osób uprawnionych do wypłaty renty socjalnej jest niemal tożsamy z tym określonym dla renty uczniowskiej. Co więcej, jej wysokość także jest ustalona na poziomie najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, czyli 1338,44 zł od marca 2022 r. 

Widoczne różnice dotyczą jednak konsekwencji podjęcia aktywności zawodowej przez osobę uprawnioną do tego świadczenia. W przeciwieństwie do renty uczniowskiej, osoba pobierająca rentę socjalną nie straci prawa do jej wypłaty już przez sam fakt podjęcia aktywności zawodowej. Będzie to uzależnione od osiągniętego przychodu, a dodatkowo musi on pochodzić z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych. 

Renta nie zostanie zawieszona ani pomniejszona, jeśli przychód nie przekroczy 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia czyli kwoty 4196,60 zł. Jeśli natomiast przekroczy wskazaną kwotę, ale nie przekroczy 130% przeciętnego wynagrodzenia czyli 7793,70 zł, renta będzie pomniejszona. Maksymalne zmniejszenie może wynosić od marca 2022 r. 691,94 zł.  Dopiero przekroczenie kwoty odpowiadającej 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia sprawi, że prawo do renty zostanie zawieszone. 

Ponadto, można ją otrzymywać także w zbiegu z rentą rodzinną. Łączna kwota obu świadczeń nie może przekroczyć 200% wysokości najniższej renty z tytuły całkowitej niezdolności do pracy. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy renta rodzinna przekracza kwotę 200% wartości najniższej renty z tytułu niezdolności do pracy - wówczas renta socjalna nie przysługuje.