Czy ZUS mógł stworzyć wspólnika iluzorycznego?

Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców prosi w swoim wniosku, aby Ministerstwo Rodziny i Polityki społecznej wskazało podstawę prawną, dającą uzasadnienie dla takiego działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, które prowadzi do tworzenia nowych instytucji prawnych - jakim jest przyjmowana przez ZUS instytucja "nieustawowego wspólnika iluzorycznego". Zdaniem Rzecznika takie działanie jest sprzeczne z jedną z podstawowych zasad Konstytucji Biznesu, zgodnie z którą to co nie jest zabronione prawem, jest dozwolone. Ma to swoje odzwierciedlenie także w ustawie - Prawo przedsiębiorców, która w art. 8 stanowi, że przedsiębiorca może może podejmować wszelkie działania, z wyjątkiem tych, których zakazują przepisy prawa, a do określonego zachowania może go zobowiązać jedynie przepis prawa.

O problemie interpretacji ZUS pisaliśmy także w artykule Wspólnik iluzoryczny - nadużycie wspólnika czy ZUS?  w którym przedstawiamy stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczących wspólnika iluzorycznego. RPO podkreślał w swoim wystąpieniu, że nie ma żadnych przepisów prawnych, w których możliwość zatrudnienia wspólnika przez spółkę wieloosobową jest uzależnione od wielkości posiadanych udziałów. ZUS nie jest jego zdaniem kompetentny do oceniania skutków majątkowych działania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Ważne: W odpowiedzi na interpelację poselską resort rodziny wyraźnie wskazał, że nie ma wyraźnych regulacji ani orzecznictwa, które wskazują granice liczy udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, która przesądziłaby o tym, że wspólnik powinien zostać uznany za wspólnika iluzorycznego.

Z koncepcją wspólnika iluzorycznego nie zgadza się również Rzecznik MŚP. Podkreśla on, że nie można pozwolić na taką sytuację, by podmiot będący zgodnie z przepisami prawa spółką wieloosobową, był narażony na to, że zostanie uznany za spółkę jednoosobową, co w konsekwencji doprowadzi do istotnej zmiany w kwalifikacji praw wspólników z zakresu ubezpieczenia społecznego. Sytuacja jest niedopuszczalna, szczególnie ze względu na fakt, że taka zmiana kwalifikacji następuje na podstawie decyzji organu rentowego, która jest wydana w niedającym się przewidzieć momencie i jest podjęta wbrew Kodeksowi spółek handlowych, wbrew wpisom widniejącym w KRS i na podstawie nieuzasadnionych przesłanek.

Zaakceptowanie takiego działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych prowadziłoby do zaakceptowania tego, że organ rentowy lub sąd może ustalić na podstawie niedających się przewidzieć przesłanek i jedynie w ramach swojego uznania, że spółka z o.o. na potrzeby przepisów o ubezpieczeniach społecznych ma charakter spółki jednoosobowej, choć w rzeczywistości i na podstawie przepisów KSH jest dwuosobowa. Istnieje niebezpieczeństwo, że rozszerzy się to również na spółki wieloosobowe, w których jeden ze wspólników ma większość udziałów.

Trzeba również wyraźnie podkreślić, że gdyby celem ustawodawcy było wprowadzenie granicy liczby udziałów dla uznania, że spółka jest wieloosobowa - to wprowadziłby to do ustawy, bądź dał wyraźną dyspozycję w przepisach ustawy dla sądów bądź też Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do ustalania tego w indywidualnej sprawie, wskazując kryteria takiej oceny. Jednak nie ma uzasadnienia prawnego dla takich działań w obecnym stanie prawnym.

Jaka będzie odpowiedź Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej?