Bezskuteczność zmiany umowy spółki bez wpisu

Zgodnie z art. 256 ksh zmianę umowy spółki zgłasza się do sądu rejestrowego. W § 3 przywołanego przepisu znajduje się odesłanie do innych przepisów odpowiednio stosowanych do zarejestrowania zmian umowy spółki. Wśród nich jest art. 169 ksh. Przesądza on, że w przypadku braku zgłoszenia zawiązania spółki do sądu rejestrowego w terminie sześciu miesięcy od dnia zawarcia umowy, umowa spółki ulega rozwiązaniu. 

W związku ze wskazanym odesłaniem, rodzi się pytanie, czy każda zmiana umowy spółki, niezależnie od jej przedmiotu będzie bezskuteczna, jeżeli nie zostanie zgłoszona w terminie 6 miesięcy od jej podjęcia?

Sąd Najwyższy odpowiedział na to pytanie w Uchwale z 29 kwietnia 2022 r. - sygn. III CZP 75/22. Stwierdził jednoznacznie, że zmiana umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która nie została zgłoszona do sądu rejestrowego w terminie sześciu miesięcy od dnia jej dokonania, nie wywołuje skutków prawnych. 

O bezskutecznym upływie terminu wypowiadał się Sąd Najwyższy także w wyroku z 28 lutego 2017 r - sygn. I CSK 127/16.  Odniósł się w nim do sytuacji niezgłoszenia w przewidzianym terminie zmiany umowy spółki polegającej na podwyższeniu kapitału zakładowego. Zmiana umowy spółki polegała w analizowanej sprawie, na podwyższeniu kapitału zakładowego, w związku z wniesieniem aportem nieruchomości do spółki.  

We wskazanym wyroku Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że bezskuteczny upływ terminu na zgłoszenie do sądu rejestrowego zmiany umowy spółki, polegającej na podwyższeniu kapitału zakładowego poprzez objęcie udziałów w prawie własności nieruchomości, sprawia, że prawo do nieruchomości wraca do wnoszącego wkład. Jest to skutek rzeczowy, więc nie wymaga to żadnej dodatkowej czynności prawnej. Zdaniem SN czynności polegające na wniesieniu nieruchomości aportem stają się bezskutecznego ze skutkiem sprzed uchwały o podniesieniu kapitału zakładowego. 

Wyrok nie spotkał się z jednoznaczną aprobatą. Pojawiły się głosy sprzeciwu, uznające, że upływ terminu w takim przypadku powoduje jedynie skutek obligacyjny w postaci obowiązku zwrotu nieruchomości. Zresztą także sam Sąd Najwyższy niezbyt spójnie przedstawił swoje argumenty w uzasadnieniu. Stwierdził bowiem, że następuje przeniesienie własności nieruchomości na rzecz spółki. Później jednak, w związku z bezskutecznym upływem terminu, stają się ex tunc nieskuteczne.