Co z akcjami imiennymi po rozwodzie akcjonariusza?

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje z mocy ustawy majątkowa wspólność małżeńska, która odnosi się do przedmiotów nabytych w czasie trwania tej wspólności przez małżonków łącznie, bądź przez jednego z nich. Dotyczy to również nabytych akcji imiennych. 

Rozwód jest jednym ze sposobów rozwiązania małżeństwa. Na dobrą sprawę możliwość jego zastosowania zależy od sądu, bo to on może rozwiązać małżeństwo przez rozwód, na żądanie każdego z małżonków, w przypadku gdy między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia. 

Rozwód wpływa na różne dziedziny życia małżonków, mamy wówczas najczęściej do czynienia z podziałem małżeńskiej współwłasności majątkowej. Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym, ustanie wspólności sprawia, że małżonkowie mają równe udziały w majątku. Oczywiście mówimy o sytuacji, w której nie zostało to zmienione umową majątkową małżeńską. 

Sąd Najwyższy analizował problem dotyczący ustania wspólności majątkowej w kontekście korzystania z praw akcjonariusza. Co w sytuacji ustanowienia prawomocnym wyrokiem sądu rozdzielności majątkowej między małżonkami pozostającymi w ustroju wspólności majątkowej? Czy powoduje to, że współmałżonek akcjonariusza, który samodzielnie objął lub nabył akcje imienne wchodzące w skład wspólności ustawowej, staje się również współuprawnionym z akcji i może wykonywać związane z nimi prawa korporacyjne?

W uchwale składu trzech sędziów z 6 października 2022 r. - sygn. III CZP 109/22, Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że po ustaniu ustawowej wspólności majątkowej nie dochodzi do sytuacji, że współmałżonek akcjonariusza może wykonywać związane z nimi prawo korporacyjne. 

Kodeks spółek handlowy wprowadza także możliwość zabezpieczenia interesów spółki, zakładając, że może ona w swoim statucie zawrzeć postanowienie, że w przypadku akcji imiennych objętych wspólnością majątkową małżeńską, akcjonariuszem może być tylko jedna osoba. 

Omawiana uchwała jest zbieżna z dotychczasowymi orzeczeniami Sądu Najwyższego, które zapadły w analogicznych sprawach. W styczniu 2009 r. w wyroku w sprawie II CSK 446/08 Sąd Najwyższy stwierdził, że akcje nabyte przez małżonka ze środków pochodzących z majątku wspólnego co prawda wchodzą w skład tego majątku, jednak akcjonariuszem staje się tylko małżonek uczestniczący w tej czynności. Analogiczne rozstrzygnięcie zapadło w postanowieniu z 3 grudnia 2009 r. - sygn. II CSK 273/09, w którym Sąd Najwyższy uznał, że tak samo jak w przypadku akcji, tak i udziału nabyte przez jednego z małżonków ze środków pochodzących ze wspólnego majątku, wchodzą w skład tego majątku, jednak wspólnikiem staje się tylko małżonek będący stroną czynności prowadzącej do nabycia udziałów.