Przepis art. 15 zzs1 wprowadza zasady rozpoznawania spraw według przepisów ustawy - Kodeks postępowania cywilnego w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, a także przez rok od odwołania ostatniego z nich. Jedna z tych zasad dotyczy składu sądu rozpoznającego sprawę, zarówno w postępowaniu prowadzonym w pierwszej instancji jak i w postępowaniu drugoinstancyjnym. Zgodnie z tym przepisem sprawy są rozpoznawane w obu instancjach przez jednego sędziego. Wyjątkiem są jedynie sprawy rozpoznawane w składzie jednego sędziego i dwóch ławników. Skład trzech sędziów może być jedynie zarządzony przez prezesa sądu, jeśli ten uzna to za wskazane ze względu na szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy.
Jednoosobowy skład narusza prawo do sądu
Tzw. ustawa COVIDOWA wprowadziła zasadę, zgodnie z którą w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, a także w ciągu roku od jego odwołania, w pierwszej i drugiej instancji sąd w postępowaniu cywilnym rozpoznaje sprawę w składzie jednego sędziego. Tej regulacji przyjrzał się Sąd Najwyższy w uchwale, której nadał moc zasady prawnej.
W postanowieniu, którym SN przekazał zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi pojawiło się szereg zarzutów wobec regulacji wprowadzonej w tzw. specustawie covidowej. Ma ona przecież charakter epizodyczny, a zgodnie z § 29b Zasad techniki prawodawczej w przepisach epizodycznych początku i końca obowiązywania regulacji nie uzależnia się od wystąpienia zdarzenia przyszłego, chyba że jest to konieczne ze względu na zakres regulacji ustawy albo jej poszczególnych przepisów, a termin wystąpienia zdarzenia przyszłego można ustalić w sposób niebudzący wątpliwości i zostanie on urzędowo podany do wiadomości publicznej. Nie można natomiast ustalić jednoznacznie końca stanu epidemii czy zagrożenia epidemicznego.
Zobacz także: Zmiany w postępowaniach cywilnych ważne również dla firm
Nie można przewidzieć w jakim okresie będą obowiązywały przepisy epizodyczne wprowadzone w ustawie covidowej, co należy uznać za naruszenie zasad techniki prawodawczej.
Analizując regulację wprowadzoną w art. 15 zzs1 trzeba również wziąć pod uwagę art. 47b ust 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, zgodnie z którym zmiana składu sądu może nastąpić tylko w przypadku niemożności rozpoznania sprawy w dotychczasowym składzie albo długotrwałej przeszkody w rozpoznaniu sprawy w dotychczasowym składzie. Tymczasem ustawa covidowa nie zawiera nawet żadnych regulacji interpremporalnych - po prostu z dnia na dzień sprawy rozpoznawane w składzie trzyosobowym zastąpić miał skład jednoosobowy. Tworząc omawiany przepis zapomniano o zasadach poprawnej legislacji o których mowa w art. 2 Konstytucji.
Zobacz także: Nowelizacja KPC ma przyspieszyć postępowania sądowe
W podjętej 26 kwietnia uchwale Sąd Najwyższy podkreślił, że rozwiązanie wprowadzone w art. 15 zzs1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (...) jest ograniczeniem prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy, które wynika z art. 45 ust. Konstytucji.
Ważne: Rozpatrywanie spraw cywilnych w składzie jednoosobowym nie jest konieczne dla ochrony zdrowia publicznego. Rozpatrywanie sprawy w drugiej instancji w sposób określony w art. art. 15 zzs1 ustawy covidowej prowadzi do nieważności postępowania. Sąd Najwyższy uznał, że nieważność postępowania powinna być uznana na podstawie art. 379 pkt 4 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z tym przepisem nieważność postępowania zachodzi, jeżeli skład sądu orzekającego jest sprzeczny z przepisami albo jeżeli w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy.
Uchwała ma moc zasady prawnej, a przyjęta w niej wykładnia obowiązuje od 26 kwietnia 2023 r.
Uchwała, która zyskała moc zasady prawnej wydana w składzie 7 sędziów Sądu Najwyższego z 26 kwietnia 2023 r., sygn. III PZP 6/22, opublikowana na oficjalnej stronie Sądu Najwyższego - portal sn.gov.pl
